حجاب در اقوام و ملل گوناگون

عصرپرس، حمیدرضا تقوا: لباس پوشیدن سابقه ای بس طولانی و به اندازه تاریخ حیات انسان دارد و همه انسان ها و افراد آن را تجربه کرده و می کنند، یکی از امتیازات انسان در مقایسه با دیگر موجودات تهیه پوشش مناسب برای اندام خویش است،براین اساس لباس پوشیدن یکی از شئون و ویژگی های انسان است.

لباس افزون بر حفظ انسان در برابر گرما و سرما، برف و باران در یاری دادن انسان در حفظ عفت و شرم در آراستگی ظاهری و زیبایی آدمی نقش مهمی ایفا می کند و می توان آن را نشان دهنده گرایشی فکری فرد و تعلق و وابستگی وی به فرهنگ خاصی نیز دانست.

حجاب، امروزه اصطلاحا" تنها به معنای پوشش خاص زنان بکار می رود در حالی که در طو ل گذر زمان هریک از اقوام نوع خاصی از پوشش را برگزیده اند که در واقع نماد تجربه تاریخی و فرهنگی آنان بشمار می آید.

پوشاک نیز همانند سایر پدیده های زندگی از بدو پیدایش در طول تاریخ سیر تکاملی خود را طی کرده و آن را از شکل و صورت ابتدایی خویش بیرون آورده است که بدون تردید جهان بینی، انسان شناسی، فرهنگ و مکتب یک ملتی و هر انسانی نقش اساسی و مهمی در انتخاب نوع و کیفیت زندگی و پ شش او دارد.

به قول "ژان پل سارتر" ؛ "هر کسی آنگونه زندگی می کند که جهان را می بیند و قدر اندیشه هر کس به و سعت جهان بینی اوست"،بدین نحو نوع نگاه انسان به زندگی و پوشش او نیز بسیار تأثیرگذار به آینده زندگی اجتماعی اوست و به تحقیق این نحوه نگاه به دنیا به همه ابعاد زندگی اجتماعی و خصوصا در پوشش او بسیار تأثیر گذار است.

البته پوشش زنان ومردان ایرانی از جمله مسائلی است که از دوران باستان دارای اهمیت بوده است و از ابتدای تاریخ باستانی این کشور تاکنون دستخوش تحولات عمیقی شده ولی مفهوم آن در فرهنگ ایرانی حفظ شده است،از طرفی تاریخچه پو شش در ایران نیز پیوندی عمیق با حجاب به معنای پوشش کامل، زیباشناسی و زیبا دوستی او دارد.

سرزمین ایران به گواهی تاریخ نویسان و مستشرقین و یافته های تاریخی و انسانی سرآمد زیبایی ها و ظرافت هاست، بررسی پوشاک یک قوم وملت از این لحاظ اهمیت دارد که بواسطه آن می توان در رابطه با سیر تحول تاریخی زیبا شناسی، اعتقادات، طبقات اجتماعی یک قوم یا تمدن اطلاعات بیشتری کسب نمود.

پوشاک ایرانیان از زمان 550 سال قبل از میلاد تا دوران جنگ های صلیبی، ادامه لباس بابلی ها و آشوری ها و بسیار متنوع و گوناگون بوده است، بر اساس اعتقاد پژوهشگران تاریخی این نخستین دوره ای است که لباس خصوصا نوع دوخته شده و بعضا متحد الشکل آن به عنوان پوشش ملی مطرح شده است.

در1350 سال قبل از میلاد به شهادت آثاری که از تمدن ایلامی بدست آمده ایرانیان همیشه " لباس کامل" به تن می کرده اند. پارسیان باز گذاشتن هر یک از قسمت های بدن جز دو دست را خلاف ادب می شمردند و جهت پوشش سر و پای خود از "سربند" یا "کلاه" یا "پای پوش" استفاده می کردند.

انتخاب رنگ و نقش روی پارچه و تزئین لباس معرف قومیت، شخصیت باورها و منزلت اجتماعی یک ملت و فرد است، زرتشتیان به هنگام نیایش باید کلاه و روسری بر سر داشته باشند، در باور سنتی و گزارش اوستا هاله ای از روشنایی بنام خورنه (فر) پیرامون تن و بدن انسان را فرا گرفته است این هاله نور در انسان هایی که نیکو کار باشند و به خداوند نزدیکتر شوند با شعاع بیشتری همراه است، چون این هاله نور برای ایجاد تمرکز حواس به هنگام راز و نیاز با خداوند بایستی سرها پوشیده باشند.

از سوی دیگر پوشیدن سر به هنگام نیایش هماهنگی در چهره ایجاد می کند و چهره انسان نورانی تر خواهد بود. همچنین با مطالعه آثار تمدن های مختلف ظاهرا چنین بنظر می رسد که جز در تمدن ایرانیان حجاب زنان از عادات قدیمه سایر تمدن های بشری نیز بوده است.

البته در قبایل وحشی و غیرمتمدن حجاب و حتی پوشش بدن زنان وجود نداشته است،لیکن در اقوام متمدن و براساس اصل نجابت و خردگرایی زنان محترم صورت خود را می پو شانیدند.

اغلب مورخین یونانی از حجاب گفته و در آثار تاریخی خویش از آن صحبت کرده اند، از جمله؛ از "بین لوب" دختر اولیس پادشاه یونانی نوشته اند که حجاب داشت.

زنان شهر تب(بابل قدیم) حجاب خاصی داشتند که مقابل دو چشم سوراخی داشته برای اینکه بتوانند محیط پیرامون خویش را بنگرند( نظیر رو بند سابق) و دختران اسپارتی نیز پس از ازدواج حجاب می گرفته اند.

در کیش آریایی زنان محترم محجوب بوده اند، زنان محترم ایرانی برای حفظ حیثیت طبقه ممتاز و ایجاد حدودی که آنها را از زنان عادی طبقه چهارم امتیاز دهد صورت خویش را می پو شانده اند. در هیچ یک از کتیبه های باستانی و حتی در آثار باستانی تخت جمشید تصویر و تندیس هیچ زنی دید ه نشده که بی حجاب لچک و یا روسری و رو انداز باشد، حتی زنان تمدن ایران باستان برای زیبایی انواع رو سری ها و لچک هایی را بر سر می انداخته اند که به آنها وقار، هیمنه و زیبایی خاصی می داد و زنان ایران قبل از اسلام که عموما پیرو آیین زرتشت بودند با پوشش کامل در محل های عمومی رفت و آمد می کردند.

حتی گفته اند که خشایار شاه (فرزند داریوش کبیر پادشاه هخامنشی) از همسرش خواست که در جشن ازدواج خودشان بدون پوشش حضور یابد اما آن زن عفاف و حجاب خود را بر ملکه ایران بودن ترجیح داد و این دستور را نپذیرفت  و خشایار شاه نیز او را از دربار خود بیرون کرد.( اعتصامی،محمدمهدی،دین و زندگی،چاپ سوم،1385 ) ، زنان ایرانی در دوره های مختلف از مادها،هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان دارای پوشش خاص خود بوده اند.

زنان  در زمان مادها با جامه ای دو تکه خود را می پو شانیدند. از قطعه فرشی بدست آمده از دوره هخامنشیان بر می آید که زنان آن عهد پارچه شنل مانندی روی سرمی انداخته اند.

در کتیبه کوروش بزرگ در بخش وصیت نامه او آمده است که: "پلکان مقبره او را کوتاه بسازند تا بانوان سرزمین من هنگام بالا آمدن از پلکان ها مچ پاهایشان از دامنشان بیرون نیاید و دیده نشود تا آنها رنج ببرند" .

پارسیان از نظر لباس مانند مادها بو دند ، کورو ش، لباس مادی ها را بخصوص از این جهت که عیب پوش بود اقتباس کرد. کوروش لباس کوتاه دامن را نمی پسندید.

"سر پرسی سایکس" محقق انگلیسی در مورد پوشش پارس ها چنین می نویسد :" در طبقات عالیه نسوان خود را از انظار عمومی مخفی نگه می داشته اند و در مسا فرت ها برای آنان تخت روان بکار می بردند که اطراف آن را پرد ه ها مستور داشته و در کتیبه ها و حجاری های بجا مانده هیچ وقت تصویر زن بی پوشش دیده نمی شود".(تاریخ ایران-جلد اول – ژنرال سر پرسی سایکس صفحه 125)

در کتاب پوشاک باستانی ایرانیان در ذیل عنوان "پو شاک اقلیت های میهن ما " در مورد حجاب زنان زرتشتی هم چنین می خوانیم:" این پو شاک که با نوان زرتشتی از آن استفاده می کنند شباهتی بسیار نزدیک به پوشاک بانوان نقاط دیگر کشور ما دارد، چنانکه روسری آنان از نظر شکل و طرز استفاده، مانند رو سری بانوان بختیاری است و پیراهن شبیه پیراهن بانوان در گذشته نزدیک است و شلوار از لحاظ شکل و برش همان شلوار بانوان کرد آذر بایجانی است و کلاه همان کلاهک بانوان بندری است.

در کتاب دینی زرتشتیان "اوستا "و "گات ها"  لباس با کیفیت خاصی برای حجاب زنان واجب نشده است و قانون نامه مدونی وجود ندارد که زرتشتیان را ملزم به پوشاندن سر و موی خود کند البته بنا به روایت تاریخی، زن و مرد در تاریخ ایران باستان همواره با پوشش مناسب و زیبا در کنار یکدیگر می زیسته اند.

در ایران باستان زنان و مردان را هیچ گاه برهنه نمی بینیم ،امانسبت به محل زندگی، آب و هوا ، شیوه کار ، زندگی،  شهر و لایت ،استان و روستا پوشش های گو ناگونی وجود داشته که نمونه آن را اکنون در لباس سنتی زنان لر، آذر، گیلک، بلوچ و اقوام دیگر مشاهده می کنیم.

نیم نگاهی به دوره های متمادی زندگی ایرانیان نشاگر آن است که حفظ حریم "فردی" و "بین فردی" از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و این امر خصوصا در امر پوشاک آنان خودنمایی می کند، چنانچه بیرون بودن بیش از گردی صورت و کف دو دست بی حرمتی محسوب شده و ایرانیان در ادوار مختلف تاریخ خصوصا بانوان این امر را رعایت می کرده اند، بنابراین ساختار پوشاک زنان در ایران نشانگر عمق نگاه فرهنگ ایرانی در خصوص پوشش زنان حریم بین فردی و تأثیر و تأثّرآن در رشد فرد و جامعه است.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی پلیس