تاثير سواد رسانه‌ای بر امنيت اجتماعی

سرویس اجتماعی عصرپرس: امروزه رسانه ها شايع ترين منبع خبر و اطلاعات به شمار مي روند بنابراين نوع مصرف رسانه اي و سواد رسانه اي يکي از موثرترين متغيرهاي تبيين کننده وضعيت امنيت شهروندان است.
افزايش دسترسي به رسانه هاي تعاملي، موجب بروز آسيب هاي اجتماعي جديدي در جامعه شده است که ميزان سواد رسانه اي کاربران، در آن نقش داشته و درصورتي که کاربران شبکه هاي مجازي از سواد رسانه اي کافي بهره مند باشند، امنيت اين کاربران قطعاً به خطر خواهد افتاد.

با توجه به زندگي در عصر اينترنت و استفاده روزافزون جوانان از اين رسانه تعاملي، و نيز با افزايش آسيب هاي اجتماعي نوپديد فضاي مجازي، سواد رسانه اي مي تواند نقش موثري در کاهش اين نوع آسيب ها و استفاده نقادانه و هوشمندانه از اينترنت درجهت ارتقاي امنيت شهروندي داشته باشد.

با اشاعه فناوري هاي جديد اطلاعاتي و ارتباطاتي امکانات جديدي براي توسعه جوامع در ابعاد مختلف گشوده شده است که براي استفاده از پتانسيل آنها مجموعه اي جديد از صلاحيت ها (مهارت، دانش و نگرش  مورد نياز است).
سواد اطلاعاتي بر اهميت دسترسي، ارزيابي و استفاده ازاطلاعات اشعار دارد. دامنه آن به دربرگرفتن همه نوع اطلاعات و محتواها گسترش يافته است.

اما سواد رسانه اي بر توانايي فهميدن، ارزيابي و به کاربردن رسانه ها تأکيد دارد . بنابراين، در فرآيند گسترش شاخص هاي اين دو نوع سواد، يونسکو سواد اطلاعاتي و سواد رسانه اي را با هم به عنوان سواد رسانه اي و اطلاعاتي در نظر گرفته است.

      
سواد رسانه اي و اطلاعاتي، ترکيبي از دانش ها، نگرش ها، مهارت ها و تجربيات مورد نياز براي دستيابي، تحليل، ارزيابي، استفاده، توليد و برقراري ارتباط با اطلاعات و دانش به صورت خلاقانه، قانوني و اخلاقي با تاکيد بر حقوق انسان ها اطلاق شده است.
افراد با سواد رسانه اي و اطلاعاتي مي توانند انواع مختلف رسانه ها، منابع و مجراهاي اطلاعاتي را در زندگي خصوصي، شغلي و عمومي خود به کار برند. آن ها مي دانند چه موقع و چه اطلاعاتي نياز دارند، براي چه، کجا و چگونه مي توانند به آن دست پيدا کنند. آن ها درک مي کنند چه کسي و چرا اطلاعات را توليد کرده و نيز نقش، مسئوليت و عملکرد رسانه و فراهم کنندگان اطلاعات را درک مي کنند . آن ها مي توانند اطلاعات، پيام ها، اعتقادات و ارزش هايي که در رسانه و هر توليدکننده ديگر محتواي نقل شده را تحليل و اطلاعات را ارزش گذاري کنند.
طبق برنامه آموزشي يونسکو ، سواد رسانه اي و اطلاعاتي به عنوان يک قابليت به شهروندان اجازه مي دهد تا با رسانه و ديگر ارائه دهندگان اطلاعات به طور مؤثر به تعامل بپردازند و تفکر انتقادي و مهارت هاي آموزش مادام العمر براي زندگي اجتماعي و تبديل شدن به يک شهروند فعال را گسترش دهند. يونسکو بر اين باور است که سواد رسانه اي و اطلاعاتي نقشي مهم در ايجاد و توسعه فرهنگ دموکراتيک و يک جامعه مدني فعال دارد.

فضاي مجازي نوعي اجتماع و همزيستي بزرگي است که ميليون ها رايانه و کاربران آن در سراسر جهان به هم مي پيوندند. امروزه در يك جهان رسانه اي شده زندگي مي کنيم و زندگي ما به رسانه ها وابسته است به گونه اي که رسانه ها و به طور ويژه، رسانه هاي تعاملي( اينترنت)، جايگاه مهمي را به خود اختصاص داده اند. اين رسانه ها دربين نوجوانان و جوانان، جذابيت خاصي دارند آنگونه که زندگي بسياري از اين گروه سني به رسانه ها و بويژه رسانه هاي تعاملي پيوند خورده است.

فناوري هاي جديد اطلاعاتي و ارتباطي، جنبش جهاني در حوزه ارتباطات و انتقال محتواها و پيام هاي ارتباطي در سريع ترين زمان ممکن، به وجود آورده اند. از سويي همين فناوري هاي جديد باعث تسهيل انجام خلاف قانون و رشد جرايم با استفاده از شيوه هاي جديد شده اند.
رشد سريع در استفاده از اينترنت در سال هاي اخير بسياري از فعاليت ها ومشکلات مرتبط با اينترنت از جمله پورنوگرافي، تبليغات نژاد پرستي، تبليغات ضد مذهبي، امپرياليسم خبري و اطلاعاتي، تقلب و سوء استفاده هاي مالي و تجاري، پول شويي و افزايش استفاده از تجارت الکترونيك و انتقال پول را سرعت بخشيده است.

موثرترين راه براي کاهش آسيب هاي اجتماعي نوپديد ناشي از فضاي مجازي و رسانه ها، علاوه بر تصويب قوانين،کسب آموزش هاي تخصصي و امنيتي استفاده از اينترنت و در مجموع، ارتقاي سطح سوادرسانه اي است.

سوادرسانه اي، مهارتي است که لازم است جوانان درکناراستفاده از رسانه ها و به خصوص اينترنت به عنوان يك رسانه تعاملي، به آن مجهز شوند. استفاده از رسانه ها بدون داشتن سواد رسانه اي، مي تواند با اثرات نا مطلوبي همراه باشد. به ويژه آنکه با فاصله اطلاعاتي و مهارتي بين جوانان با والدين از يکسو وتنوع وتخصصي شدن رسانه هاي جديد، لزوم ارتقاي مهارت هاي سواد رسانه اي دو چندان مي شود. سواد رسانه اي مي تواند همچون يك ناظر هوشمند و دروني شده، رژيم مصرف رسانه اي جوانان را تنظيم کند.

سهم سواد رسانه اي در فرهنگ ما بسيار اندك است و اين امر موجب نگراني شده است؛ زيرا ما در يك محيط رسانه اي زندگي مي کنيم و بايد تمامي اطلاعات عملکردي جامعه را بدانيم . ما بايد دائماً تحقيق و بررسي نماييم تا به عقايد اشتباه در مورد جامعه و رسانه پي ببريم. بنابراين دانشجويان و دانش آموزان بايد پيوسته آگاهي هايشان را افزايش دهند تا برداشت هاي سطحي از پيام ها نداشته باشند و در واقع هدف نيز، افزايش درك و دانش ما نسبت به تفسيرهاست چراکه همه پيام هاي رسانه اي قابل تعبير و تفسير هستند.

انگيزه هاي مثبت و هدفمند براي استفاده از اينترنت، نقش موثري در ارتقاي فکري و روحي نوجوانان دارد، اما به دليل انگيزه هاي منفي و يا اعتياد به استفاده از آن، لازم است برنامه ريزي ها و سياست گذاري هايي در عرصه فرهنگ صورت گيرد.

اينترنت براي بدست آوردن اطلاعات و ارتباطات وسيله اي مفيد است، اما مي تواند مانند هر محصول صنعتي جديد مورد سوء استفاده قرار گيرد و استفاده نادرست از آن، نتايج منفي خواهد داشت و همانطور که در بالا گفته شد، رشد سريع استفاده از اينترنت در سال هاي اخير بسياري از مشکلات و جرائم اينترنتي از جمله پورنوگرافي، تبليغات نژاد پرستي، تبليغات ضد مذهبي، امپرياليسم خبري و اطلاعاتي، تقلب و سوء استفاده هاي مالي و تجاري، پول شويي و افزايش استفاده از تجارت الکترونيك و انتقال پول را سرعت بخشيده است.

روند رو به گسترش دسترسي جوانان به فناوري هاي نوين اطلاع رساني در سال هاي اخير، شکل گيري پديده وبلاگ نويسي در ميان جوانان، تبديل شدن اينترنت به دومين رسانه مورد اعتماد جوانان کشور بعد از صدا و سيما، شکل گيري جامعه اطلاعاتي در جامعه ما و جهان و ضرورت هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، سياسي و مديريتي، نقش و اهميت قراوان اين فناوري را ميان جوانان و حتي توسعه کشور نشان مي دهد.
امروزه جوانان بزرگ ترين توليدکنندگان دانايي و اطلاعات و بيشترين مصرف کنندگان آن هستند؛ دسترسي به فناوري اطلاعات، مهمترين بستر برخورداري از دانايي به شمار مي رود. استفاده از اينترنت مانند ورود به يک بزرگراه است. هر فرد با کمترين هزينه مي تواند به اين بزرگراه وارد شود؛ بخشي از کاربران پيش از ورود به بزرگراه، مقسد خود را تعيين مي کنند و نياز مشخصي دارند و با برطرف شدن آن نياز، از بزرگراه خارج مي شوند، اما دسته ديگر بي آنکه مقصد خاصي داشته باشند، به اينترنت مراجعه مي کنند تا با فرار از خود، ناکامي هاي خود را فراموش کنند؛ از اين رو با استفاده بيشتر از اينترنت، رابطه آنها با اطرافيانشان به تدريج کم مي شود و با کاهش اين روابط، بيشتر به اينترنت پناه مي برند.
سرعت تغيير و پيشرفت صنعت فرهنگي در جامعه ما سريع تر از فرهنگ استفاده از صنايع فرهنگي است؛ افراد در مدت زمان اندکي مي توانند کامپيوتر و کارت اينترنت تهيه کنند، اما فراگيري فرهنگ صحيح استفاده از کامپيوتر و اينترنت سال ها طول مي کشد.

معمولا وقتي تاثيرات نامناسب انواع رسانه ها مانند برنامه هاي رسانه اي غيرمجاز، بازي هاي رايانه اي، شبکه هاي ماهواره اي برون مرزي ، استفاده نابجا ازاينترنت و... بر جوانان به صورت افت تحصيلي، مشکلات اخلاقي و رفتاري و آسيب هاي اجتماعي آشکارمي شود، به راه هاي درماني انديشيده مي شود. درحالي که بهتر است اين گروه را به ابزارنيرومندتري به نام سواد رسانه اي مجهز سازيم تا خود به کمك والدين و ساير منابع مفيد، فعالانه دست به گزينشگري وپالايش بزنند و رژيم مصرف رسانه اي خود را تنظيم و کنترل کنند.

امنيت اجتماعي

امنيت اجتماعي شخص به معني حفظ جان، مال، آبرو و موقعيت‌هاي اجتماعي شخص از جانب عوامل اجتماعي مي‌باشد. يعني از جانب افراد ديگر، ساير گروه‌ها و حکومت و قانون، جان و مال و آبرو موقعيت اجتماعي فرد مورد تهديد قرار نگيرد. به‌اين‌ترتيب امنيت اجتماعي عبارت است از حالت فراغت همگاني از تهديدي که کردار غيرقانوني دولت يا دستگاهي، يا فردي، يا گروهي در تمام يا بخشي از جامعه پديد مي‌آورد. علاوه بر اين در انديشه‌ي اسلامي، رعايت تقوا و معيارهاي الهي و سپس انساني، اصلي‌ترين شرط تحقق امنيت اجتماعي و رعايت حقوق انسان‌ها و مقابله با متعديان به حقوق عمومي و امنيت جمعي، به شمار مي‌رود.

ازنظر لغوي «به حفظ مجموعه ويژگي­هايي اشاره دارد كه بر مبناي آن افراد، خود را به‌عنوان عضو يك گروه اجتماعي قلمداد مي كنند، يا به‌بيان‌ديگر، معطوف به جنبه هايي از زندگي فرد مي گردد كه هويت گروهي او را سامان مي بخشد».امنيت اجتماعي، يعني اين كه «ارزش‌هاي حياتي در آن، از هرگونه تهديد و تعرض مصون باشند.»

ازنظر اصطلاحي امنيت اجتماعي به حداقل امنيت لازم در جامعه براي يك زندگي عادي و معمولي و فقدان دغدغه خاطر جاني، مالي و ارزشي و اعتقادي اشاره دارد.

امنيت جاني: تضمين جسم و جان افراد در مقابل خطرات و آسيب‌هايي که مانع ادامه حيات آنان شود.

امنيت مالي: تضمين دارايي‌هاي خانواده از سرقت و دزدي، اطمينان خاطري که از تأمين نيازهاي مادي و مالي خانواده حاصل مي‌شود.

امنيت شغلي: اين بعد امنيت اجتماعي صرفاً شامل شرايط و اوضاع و احوالي نيست که افراد نگران از دست دادن شغل خود نباشند، بلکه همچنين بايد چشم‌انداز شغلي افراد درروند پيشرفت و ترقي قرار داشته باشد. يعني افراد ضمن کار و انجام‌وظيفه ودريافت حقوق و مزد، از امکانات لازم براي بهبود شرايط و پرورش خويش برخوردار باشند.

امنيت عاطفي: اطمينان از آن‌که ديگران ما را دوست دارند و بود يا نبودمان برايشان اهميت دارد، دردها و مصائب ما آنان را نيز دچار اندوه و غم مي‌کند و مسائلي از اين قبيل که در جهان احساس و عاطفه قرار مي‌گيرند.

آسيب هاي اجتماعي نوپديد فضاي مجازي ، داراي ويژگي هايي مانند گمنامي هستند که پيامد هاي بسياري را براي تعاملات فرد در فضاي مجازي و دردنياي واقعي به همراه دارد. تحقيقات نشان مي دهد که درفضاي اينترنتي به ويژه در اتاق هاي گفتگو، با سرعتي بيش از دنياي واقعي ميان افراد، اعتماد برقرارمي شود و اين اعتماد گاه مي تواند زمينه ساز آسيب هاي ديگر شود. ارتباطات و تعاملات اينترنتي چنان مهم شده اند که ارتباطات رايانه مبنا به يکي از عرصه هاي مهم تحقيق در اين خصوص تبديل شده است.

تعامل اينترنت و جامعه، اقتصاد، سياست وفرهنگ تاثيراتي دو جانبه به همراه داشته است. اينترنت به منزله يك فضا-رسانه، نه تنها ابزاري براي ارتباط است، بلکه فضايي است که در آن زندگي مي کنيم.

اين زندگي کردن براي جوانان، محسوس تر و باور پذير تراست. با وجود همه ظرفيت ها و قابليت هاي اينترنت، نبايد آسيب هايي را که در ارتباط با آن به وجود آمده است از نظر دور داشت.

رابطه اينترنت و آسيب هاي اجتماعي دست کم از چند منظر قابل بررسي است:
الف- اينترنت به منزله ابزاري براي آسيب ها
 ب- اينترنت به منزله فراهم آورنده محتواي آسيب زا
ج- اينترنت به منزله عمل آسيب زا.
در نهايت به اين نتيجه مي رسيم که اهتمام بيشتر به رشد تفکر انتقادي و ارتقاي امکانات در خصوص آموزش هاي سواد رسانه، توجه به توانمندي هاي سازمان هاي مردم نهاد؛ تشکل هاي دانش آموزي ودانشجويي و شهرداري ها، و ساير سازمان هاي مرتبط، براي ارتقاي سواد رسانه اي براي افزايش آگاهي جوانان، فعال نمودن انجمن هاي اوليا ومربيان درزمينه آگاهي بخشي درباره آسيب هاي نوپديد فضاي مجازي، پخش برنامه هاي آموزشي سواد رسانه اي در شبکه هاي مختلف صداوسيما، تدوين و انتشار جزوات وکتاب هاي ويژه استفاده مناسب و نقادانه از اينترنت و اطلاعات در سطح عمومي، مدارس و دانشگاه ها نقش به سزايي در ارتقاء امنيت اجتماعي دارند.

منبع:پایگاه خبری پلیس ایران