شوشمی مرز گردشگری می‌شود
موضوع انسداد یا بازگشایی مرز شوشمی – طویله همواره یکی از دغدغه‌های مردمان اورامانات و صد البته مردم اقلیم کردستان بوده است. ایده‌های "نوخشه ناصح احمد" فرماندار حلبچه در همین راستاست.
سرویس سیاسی عصرپرس: حلبچه برای بسیاری از ایرانیان یادآور آن 25 اسفند تلخ سال 1366 است که صدام حسین بر سر مردم کرد آن منطقه بمب شیمیایی انداخت. مصیبتی که در آن بیش از 5 هزار نفر کشته و تعداد بیشتری شیمیایی شدند و با عوارض آن حتی هنوز دست به گریبان هستند.
این شهر تا مرز ایران 10 کیلومتر بیشتر فاصله ندارد و از دیرباز روابط خویشاوندی و فرهنگی عمیقی بین ساکنان آن و روستاهای حومه‌اش با پاوه و اورامانات ایران وجود داشته است. اما فرهنگ و روابط خویشاوندی تنها ارتباطات انسانی مردم دو سوی مرز با یکدیگر نبوده است. روابط اقتصادی نیز همواره بین ساکنان دو سرزمین برقرار بوده است.
1- مرز شوشمی – طویله / برداشت اول
اگر از پاوه 35 کیلومتر تا مرز عراق بروید به مرزی می‌رسید که شوشمی نام دارد. این مرز جایی است که تبادل‌گاه اصلی کالاهایی است که از شهر طویله در اقلیم کردستان عراق به صورت قانونی یا قاچاق به ایران وارد می‌شود. قانونی یا قاچاق بودنش فرق چندانی در ماجرا ندارد چرا که در هر دو صورت این کول بران کرد (عموما کرد ایرانی) هستند که هر کالایی را از تلویزیون تا یخچال‌های ساید بای ساید بر دوش می‌گیرند و به صاحب بار تحویل می‌دهند.
البته این وضعیت مربوط به هر روزگاری است که به هر دلیل مرز مسدود و بازارچه مرزی بسته باشد. در آن صورت جریان حمل کالا یک طرفه یعنی از اقلیم کردستان به ایران و قاچاق و توسط کول‌بران انجام می‌شود. به گزارش وبسایت محلی پاوه نیوز «پیش از این بسته شدن مرز روزانه بین ۴۰ الی۵۰ کامیون به بازارچه فوق تردد می‌نمایند و کالاهایی همچون میوه، سیمان، گیوه، نان برنجی، صیفی جات و… از طریق بازارچه شوشمی به عراق صادرمی گردد.» اما وقتی مرز به دلیل تهدیدهای امنیتی داعش یک سویه شد جریان حمل کالا تغییر می‌کند.
فرماندار شهرستان پاوه می‌گوید: بیشترین واردات شش ماه نخست امسال مربوط به چای با ۴۵۹ تن، لاستیک خودرو با ۵۲ هزار و ۳۴۹ حلقه و پارچه با ۱۵۹ هزار و ۲۸۷ طاقه است. در این مدت ارزش ریالی این اقلام به ترتیب ۱۳۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال، ۱۰۴ میلیارد و ۶۹۸ میلیون ریال و ۳۱۸ میلیارد و ۵۷۴ میلیون ریال بوده است.
او بیشترین ارزش ریالی واردات شش ماهه از بازارچه مرزی شوشمی را با ۳۹۱ میلیارد و ۴۶۰ میلیون ریال مربوط به پوشاک بیان و عنوان می‌کند: در این مدت ۱۹ هزار و ۵۷۳ گونی پوشاک توسط کوله‌بران فعال در این مرز جابه‌جا شده است.
وی تعداد اقلام وارداتی نیمه نخست امسال از بازارچه شوشمی را ۲۶ قلم اعلام کرد و افزود: مغز گردو و بادام از دیگر کالاهای وارداتی بوده‌اند که ارزش واردات گردو با ۱۳۹ تن به ارزش میانگین هر تن ۳۰۰ میلیون ریال، ۴۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون بوده است.
فرماندار شهرستان پاوه با اشاره به اینکه هر تن واردات بادام به ارزش ۳۰۰ میلیون ریال محاسبه شده است، گفت: در شش ماه نخست امسال ۱۴٫۵ تن بادام به ارزش چهار میلیارد و ۳۵۰ میلیون ریال از بازارچه مرزی شوشمی وارد شده همچنین در این مدت پنج هزار و ۹۴۸ دستگاه لباسشویی به ارزش ۸۹ میلیارد و ۲۲۰ میلیون ریال از این بازارچه وارد شده است.
2- روابط اقتصادی در مرز ساده‌اند یا پیچیده؟
نخستین شکل رابطه اقتصادی بین کارفرما و کارگر در مرز شوشمی – طویله بسیار ساده است. کارگر پس از جلب اطمینان کارفرما با روش‌های گوناگون محلی به سلیمانیه رفته و کالایی را بر دوش گرفته و به این طرف مرز می‌آورد. کارفرما کالا را تحویل گرفته و مزد کارگر را می‌دهد.
این رابطه شکل بسیار ساده و ابتدایی از قضیه است. در واقع نظام اقتصادی می‌کوشد با تقلیل خودش، واقعیت سطوح دیگر زندگی اجتماعی اعم از سطح فرهنگی و اجتماعی را بپوشاند. بی‌تردید مشتری‌ای که از تهران به بانه می‌رود تا یخچال و تلویزیون نصف قیمت بخرد به تنها چیزی که فکر نمی‌کند مسیر طولانی‌ای‌ست که آن کالا تا خانه‌های شهرهای بزرگ ایران خواهد پیمود. مسیری که از دل رنج و شانه‌های خمیده و غرور پایمال‌شده و سرمای استخوان‌سوز و راههای کوهستانی و هجوم ماموران و اشک‌های التماس و دستمزد ناچیز می‌گذرد.
3- مرز شوشمی – طویله / برداشت دوم
واقعیت عریان در مرز شوشمی – طویله از چشم "کوثر فخری" یکی از خبرنگاران محلی را بخوانید: «حتی یک لحظه دیدن دوهای ماراتنی که کول بران مرزدار، در مرز شوشمی که مرزی میان شهرستان پاوه و استان حلبچه است برای دریافت باری سنگین و به دست آوردن مبلغ بسیار اندک صاحبان بار، دلِ هر انسانِ با وجدانی را به درد می آورد. همشهریانی که در یک رقابت نابرابر و ناسالم مسیری خاکی وشاید به ظاهر کوتاه، اما به بلندای ظلم ها و نابرابری ها طولانی را دوشادوش هم می دوند و یک دوربین به دست ظاهرا از کشور همسایه، به طنز از آنان فیلمبرداری کرده و آن فیلم را در شبکه های مجازی منتشر می کند. شاید اولین باری که این صحنه تلخ فیلم گرفته شد، به منظور طنز یا نیشخندی به وضعیت کول بران مرز شوشمی بوده است؛ اینکه تعداد بسیار زیادی از مردان کول بر ایرانی با دویدن به سمت بارهایی که صاحبان کالا قصد وارد کردنشان را به ایران دارند، سعی می کنند رزق و روزی زن و فرزندان و خانواده یشان را به دست آورند. اما این طنز بسیار تلخ و دیدن این فیلم واقعا وحشتناک انسانی می تواند زنگ بیدارباشی باشد برای همه آن مسئولان، صاحبان اندیشه، سرمایه داران و انسان هایی که هنوز هم شمی از انسانیت در وجودشان بیدار مانده است.»
4- مرز شوشمی بازگشایی می‌شود
موضوع انسداد یا بازگشایی شوشمی – طویله همواره یکی از دغدغه‌های مردمان اورامانات و صد البته مردم اقلیم کردستان بوده است. روابط دیرینه مردم دو سوی مرز همیشه پابرجاتر از آن بوده است که مشکلات امنیتی و سیاسی ویرانش کند. از این رو هرگاه مرز بسته شده، همه روزنه‌ها برای بازگشایی‌اش بسته نشده است.
بازگشایی مرز شوشمی دست‌کم از سال 1393 که امنیت نسبی در منطقه اقلیم کردستان عراق موضوع بحث مسئولان سیاسی و انتظامی دو کشور بوده است. مدیرکل سیاسی و انتظامی استانداری کرمانشاه در گفت و گو با ایرنا می‌گوید: موضوع تردد مسافر از مرز شوشمی از سال ۹۳ مطرح بوده و در ملاقات مسوولان استان کرمانشاه با اقلیم کردستان عراق تفاهم نامه هایی نیز امضا شد و تا مرحله اجرا نیز پیش رفت اما به دلیل اختلافات داخلی مسوولان حلبچه و سلیمانیه اجرای آن به تعویق افتاد. وی اظهار کرد: براساس آخرین مذاکره و تماس تلفنی بنده با فرماندار شهرستان حلبچه عراق در شانزدهم فروردین ماه جاری، ایشان اعلام کرد به محض انتصاب استاندار حلبچه برای بازگشایی مرز شوشمی و تردد مسافر از این مرز اقدام خواهیم کرد.
پایگاه تحلیلی خبری پاوه پرس نیز نوشت: نعت اله منوچهرینماینده مردم پاوه و اورامانات در مجلس شورای اسلامی تردد مسافر از مرز شوشمی را منوط به موافقت و پیگیری استاندار حلبچه دانست و اعلام نمود اگر استاندار حلبچه موافقت نماید از فردا آماده تردد مسافر از این مرز می باشیم. وی افزود:این سوال مطرح بود که آیا تصمیم گیرنده برای تردد مرز شوشمی به دست استاندار حلبچه است یا دولت اقلیم کردستان یا دولت مرکزی، که خوشبختانه در آنجا گفتندشخص استاندار می تواند این تصمیم را با مشورت و اطلاع دادن به دولت اقلیم کردستان عراق بگیرد و ما نیز تکلیفمان مشخص شده است.
5- ایده‌های خانم فرماندار برای مرز شوشمی
موضوع اختلاف‌های سیاسی سلیمانیه و حلبچه گویا حل شده است و نوخشه ناصح احمد پس از انتخاب به عنوان فرماندار حلبچه برای ارتباط با کردهای ایران و بازگشایی مرز شوشمی اظهار تمایل کرده است.
او در گفتگو با نشریه محلی جام کوردی می‌گوید: روابط بازرگانی و فرهنگی و آئینی ما و ایران واقعیتی است انکارناپذیر، اما هنوز از ظرفیت های همکاری به طور کامل استفاده نشده است. البته نشست و گفتگوهای زیادی در این زمینه انجام شده و در حال انجام است و امیدواریم روز به روز بیشتر از ظرفیت های موجود استفاده کنیم.
او ادامه می‌دهد: در حال حاضر مرزهای مله خورد، دزاور، شوشمی، سازان و گریانه در استان حلبچه با جمهوری اسلامی ایران مراودات تجاری دارند. اگرچه قبل از استان شدن حلبچه تلاش هایی انجام شد تا مرز شوشمی- طویله به مرز گردشگری تبدیل شود اما متاسفانه نتیجه ای نگرفتیم.
ناصح احمد معتقد است: مرز شوشمی برای واردات و صادرات و امور بازرگانی مناسب نیست و در حال حاضر برنامه ریزی کرده ایم تا این مرز به مرز تخصصی گردشگری تبدیل شده و پروتکل تازه ای بین دو طرف امضا شود.
او به واقعیت مهمی اشاره می‌کند: از مرزهای نیمه رسمی دیگر برخی کالاها ترانزیت می شوند که بیشتر در جهت تامین نیازهای مردم منطقه است. فعالیت مرز شوشمی- طویله در حال حاضر برای جلوگیری از تبادل برخی کالاها از مرزها و راههای غیرقانونی است که مورد توافق طرفین بوده و شامل سوخت، مصالح ساختمانی و محصولات کشاورزی می‌شوند.
فرماندار حلبچه می‌گوید: متاسفانه سطح مبادلات بین حلبچه و جمهوری اسلامی ایران بسیار کمتر از نیازهای مردم استان است، حتی در مرز شوشمی- طویله نیز که کامیون های باری در آن تردد دارند کالاهای مورد نیاز مردم وارد نشده و در سطح مرزهای پرویزخان و باشماخ نیستیم. امیدواریم که چند مرز در آینده بین حلبچه و جمهوری اسلامی ایران رسمی شوند.
وی گفت: پس از آنکه حلبچه به استان تبدیل شد چندین نشست بین مقامات استان های حلبچه و کرمانشاه انجام شده است، البته از 7 ماه پیش که این پست به بنده واگذار شده هنوز هیچ نشست رسمی برگزار نشده است و ارتباطات تنها از طریق گفتگوهای تلفنی بوده‌اند.
6- مرز شوشمی – طویله / برداشت سوم
از مجموع صحبت‌های مسئولان دو طرف مرز می‌توان اینگونه برداشت کرد که طرفین موافق بازگشایی مرز هستند و بنا دارند شکل تبادل‌ها را از سطح اقتصادی که بخش بیشتر آن کول‌بری است به سطح فرهنگی با تکیه بر جاذبه‌های گردشگری پاوه و اورامانات ارتقاء دهند.
اما نکته‌ای که در این میان مغفول می‌ماند این واقعیت است که اقتصاد کول‌بری پایه‌های سست و لرزانی ندارد که بتوان آن را با تصمیم‌های سیاسی فرو ریزاند بلکه ریشه‌های عمیق اجتماعی و فرهنگی دارد که از شکل آداب و رسوم مردم محلی تا شیوه‌های زیست مردم تهران گسترده است. این موضوع به واکاوی بیشتری نیاز دارد. اما نمی‌توان تا حل و هضم کامل آن، صورت مسئله را عوض کرد یا به اصطلاح دست روی دست گذاشت و کاری نکرد.
حرف‌های
نوخشه ناصح احمد و مقام‌های مسئول در ایران برای سرنوشت هزاران خانواده کرد اهمیت
حیاتی دارند.
*تحریریه عصرپرس/ 1199*
پایان/
