«شل» با ایران به توافق رسید

مهدی افشارنیک: شرکت نفتی شل به ایران بازگشت. شاید این قدم اول آنچنان در عرف قراردادی و حرفه‌ای نفت مهم نباشد؛ اما پیام‌ها و نشانه‌های زیرپوستی امضای تفاهم‌نامه دیروز بیشتر از متن اصلی ارزش دارد. تفاهم‌نامه دیروز عدد و رقم نداشت. فقط اعلام تمایل بود. میدان‌های آزادگان و یادآوران و کیش.  ازاین‌پس باید به شنیدن اسم «غرب کارون» بیشتر عادت کنیم؛ همان‌طورکه در دور اول وزارت نفت زنگنه به شنیدن عسلویه عادت کردیم. غرب کارون میدان‌های بزرگ نفتی‌اي هستند که می‌توانند تا سقف یک ‌میلیون بشکه هم برای ایران نفت تولید کنند. داستان این میدان‌ها و رفت‌وآمد شرکت‌ها و پیمانکاران مختلف، داستان طول و درازی است. هر لهجه و گویش مدیریتی و سیاسی در این منطقه خود را آزموده است و نتیجه فعلا تولید روزانه ٢٧٠‌هزار بشکه است و با یک ‌میلیون بشکه فاصله دارد. آزادگان، یادآوران و یاران سه میدان بزرگ غرب کارون هستند.  نکته فرامتنی دیروز این بود که شل پس از مدت‌ها تأخیر و نداشتن صراحت  بیان، درست بعد از تصویب ايسا با حضور سفیر انگلیس به امضای تفاهم‌نامه با شرکت ملی نفت آمد.‌ پیش‌ازاین هم توتال در فاز ١١ حضور خود را آشکار کرده بود. این درواقع یک پیام آشکار از بزرگان نفتی اروپا به تمدید‌کنندگان تحریم داماتو است که گویا دوباره عزم این را دارند كه آمریکا را در تحریم‌کردن ایران تنها بگذارند. سفیر انگلیس پس از امضای تفاهم‌نامه به «شرق» گفت: «ما با قدرت از اجرای برجام و گسترش روابط تجاری با ایران حمایت می‌کنیم».

ابتدای مراسم امضای تفاهم‌نامه، خبرنگاران حاضر در مراسم با ابهامات و سؤالاتی روبه‌رو بودند که مهم‌ترین آن این بود که مگر مطالعه میدان آزادگان به توتال داده نشده؟ یادآوران هم که به‌وسيله شرکت ساینوپک چین مطالعه شده است؛ ضمن اینکه آزادگان را یک بار مفصل اینپکس ژاپن مطالعه کرده بود و به قرارداد ختم شده بود و همین شرکت شل قرار بود با اینپکس در توسعه آزادگان همکار شود؛ پس تفاهم‌نامه تازه برای مطالعه میدان چه بود؟ منوچهری در سخنانش به این پرسش این‌گونه پاسخ داد: با توجه به اینکه درباره این میدان‌ها (آزادگان، یادآوران و کیش) با دیگر شرکت‌های خارجی نیز مذاکراتی انجام و گاهي تفاهم‌نامه‌هایی نیز امضا شده است، شرکت ملی نفت ایران پس از دریافت پیشنهاد طرح توسعه این سه میدان از سوی شرکت شل براساس مطالعات دریافتی از این میدان‌ها تصمیم‌گیری خواهد کرد. 

وی خاطرنشان کرد: هدف ما این است که به یافته‌های مطلوب و مطمئن دست یابیم و به دنبال قراردادی برد - برد هستیم. به گفته منوچهری، تصمیم‌گیری درباره توسعه این میدان‌ها با برگزاری مناقصه بین‌المللی و با حضور شرکت‌های بزرگ و صاحب فناوری به نتایج مطلوبی می‌رسد. معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: میدان‌های یادآوران و آزادگان بیش از ١٠ درصد کل ذخایر نفتی کشور را تشکیل می‌دهند و هر یک درصد افزایش ضریب بازیافت از این میدان‌ها معادل حدود هفت‌دهم ‌میلیارد بشکه نفت است که با قیمت‌های امروز نفت ارزش آن از حدود ٣٥‌میلیارد دلار بالغ می‌شود. منوچهری متوسط ضریب بازیافت میدان‌های نفتی ایران را بین ٢٥ تا ٢٧ درصد عنوان کرد و گفت: این رقم در ایران نسبت به دیگر کشورها پایین‌تر است و ازآنجاکه هر یک درصد افزایش ضریب بازیافت صدها ‌میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی می‌کند؛ بنابراین این امر مهم باید به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. وی خاطرنشان کرد: اولویت شرکت ملی نفت ایران توسعه میدان‌های مشترک و افزایش ضریب بازیافت نفت در میدان‌های قدیمی است. وی همچنین در کنایه‌ای که متوجه شرکت چینی ساینوپک بود، گفت «ضریب بازیافت ٥,٥ تا شش درصدی در میدان‎های بزرگی مانند آزادگان و یادآوران برای این شرکت پذيرفتني نیست».گویا چینی‌ها بیشتر از این ضریب بازیافت نتوانستند برای یادآوران تأمین کنند و نظر شرکت نفت به دیگر شرکت‌ها کشیده شده است. 

اما این همه ماجرا نیست. واقعا مفهوم سه سفارش مطالعه میدان‌های غرب کارون برای چیست؟ یک منبع آگاه در حاشیه مراسم به «شرق» می‌گوید «قبلا قراردادهای بزرگ با مذاکره انجام می‌شد و مناقصه‌ای برگزار نمی‌شد؛ ولی الان شرکت نفت با سابقه‌ای که در آزادگان ثبت است و زمینه‌ای که بین شرکت‌های بزرگ مانند توتال و شل برای ورود به این عرصه هست، میدان مطالعه را باز می‌کند و اطلاعات مخزن را به این شرکت‌ها می‌دهد تا بهترین پیشنهاد و ام‌دي‌پي را دریافت کند. درواقع با برگزاری یک مناقصه واقعی و بین‌المللی مواجه هستیم که مدیرعامل شرکت نفت گفت مناقصه آزادگان ژانویه برگزار می‌شود. نکته دیگر اینکه مطالعه هر میدان ٢٠ تا ٥٠‌ میلیون دلار هزینه دارد که در قالب این تفاهم‌نامه‌ها شرکت ملی نفت هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند. 

در آن سو؛ علی کاردر مدیرعامل شرکت نفت پس از امضا و دست‌دادن‌ها، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه شرکت شل با کشور عراق نیز همکاری می‌کند، گفت: تفاهم‌نامه امروز در حد مطالعه است و این مطالعه باید دقیق باشد و پیشنهادی که به ما ارائه می‌کنند باید به حدی خوب باشد که برای ما جذاب باشد و پیشنهاد فنی مناسب‌تری را ارائه کند؛ زیرا سطح فنی که خودمان انجام می‌دهیم، مورد پذیرش خودمان قرار نمی‌گیرد و ما قبول نخواهیم کرد.  وی درباره مشارکت شرکت‌های ایران در توسعه میدان‌های نفتی گفت: ۱۱ شرکتی که صاحب صلاحیت شناخته شدند، می‌توانند برای مطالعه میدان‌ها پیشنهادات خود را ارائه کنند و پیشنهادات آنها بررسی شود.  مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، درباره فاز دوم میدان آزادگان شمالی توضیح داد: شرکت چینی خواستار مطالعه فاز دوم این میدان است و اطلاعات آن ‌را گرفته است. 

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، از احتمال تشکیل کنسرسیوم برای مطالعه میدان‌های نفتی خبر داد و گفت: معمولا شرکت‌ها علاقه‌مند نیستند به صورت تکی میدان‌های نفتی ایران را مطالعه کنند و امکان تشکیل کنسرسیوم وجود دارد.  وی بر لزوم به‌کار‌گیری شرکت‌های ایرانی از طرف شرکت خارجی تأکید کرد و گفت: شرکت‌های خارجی برای شروع مطالعه، باید هم‌زمان یک شریک ایرانی داشته باشند. ابتدا میدان آزادگان به مناقصه می‌رود و بعد از اینکه مناقصه این میدان برگزار شد، باید بررسی کنیم که فضای مناقصه چگونه بوده است که میدان‌های بعدی به مناقصه گذاشته شود. کاردر با تأکید بر اینکه توسعه میدان‌های مشترک و بزرگ در اولویت قرار دارد، گفت: میدان آزادگان شمالی در ژانویه به مناقصه گذاشته می‌شود.  اما فارغ از این مسئله، یک سؤال مهم، قراردادهای مناطق نفت‌خیز جنوب است که تازه‌ترین آنها با شلمبرژر بود که چرا متن این قرارداد اهوازی‌ها منتشر نمی‌شود؟ مانند آنچه ما در IPC دیدیم و منتقدان می‌خواستند متن آشکار و رونمایی شود. کاردر در پاسخ به این سؤال گفت هنوز آنجا هم قراردادی بسته نشده است و تفاهم‌نامه است. حتما در آستانه قرارداد، متن‌های مد نظر منتشر می‌شوند.

آیا شلمبرژر اصلی با جنوبی‌ها امضا کرده است؟ مدیرعامل شرکت نفت گفت: «نه، آنها به‌خاطر تحریم‌های آمریکا مجبور به رعایت مسائلی هستند و یکی از شرکت‌های فرعی‌شان تفاهم‌نامه را امضا کرده است که این مسئله هم مرتفع خواهد شد. 

نیکلاس هاپتون، سفیر انگلستان، در مراسم امضای قرارداد اولیه میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت انگلیسی- هلندی شل، در پاسخ به پرسش «شرق»، درباره نگرانی‌های احتمالی از مواضع دولت آینده آمریکا گفت: موضع من، موضع دولت انگلستان است و ما با قدرت از اجرای برجام و گسترش روابط تجاری با ایران حمایت می‌کنیم. 

سفیر انگلستان همچنین در تهران خبر از حضور هیأت تجاری تازه‌تشکیل‌شده از نمایندگان شرکت‌های نفت و گاز و شرکت‌های معدنی در تهران داد و افزود: من امروز در این مراسم حضور یافتم تا تأکید کنم با قاطعیت از روابط تجاری تهران - لندن حمایت می‌کنم و پیامی با مضمون حمایت از تجارت با تهران را به هلند نیز بفرستم. 

او در پایان اظهار امیدواری کرد با رفع مشکلات و موانع بانکی و مالی، تبادلات ایران و جهان و به‌خصوص انگلستان، افزایش پیدا کند.