لزوم سرمایه گذاری در حوزه پژوهش و نوآوری/ تلاش برای کاهش آثار تحریم در فضای دانشگاهی

به گزارش عصرپرس، دکتر حسین سیمایی صراف در نشست خبری خود به تشریح برنامه‌ها و سیاست‌های کلان این وزارتخانه در حوزه آموزش عالی، تحقیقات و فناوری پرداخت و گفت: امروزه دانشگاه از آموزش شروع می‌شود و تا مرحله فناوری و نوآوری ادامه می یابد؛ به‌طوری که یک سر دانشگاه را داخل دانشگاه و سر دیگر را در پارک های علم و فناوری می بینیم.

وی با بیان اینکه فعالیت های پارک ها از دهه ۷۰ شروع شد، گفت: امروز تعداد پارک ها از یک به ۵۰ پارک رسید و بیش از ۱۶۰ هزار فناور در این پارک ها مستقر هستند که سال گذشته ۱۲۹ همت درآمد داشتند. این پارک ها تکنولوژی را توسعه و ارتباط دانشگاه و صنعت را شکل می دهند.

وزیر علوم گفت: ما چهار نسل دانشگاهی داریم که نسل اول آموزش محور بود، در این مرحله دانشگاه چندان‌ پژوهش محور نبوده است. در نسل دوم که پژوهش محور بود، علم‌ و دانش تولید می شود. در نسل قبلی ما با کلاس و کتابخانه سرکار داشتیم در نسل دوم با آزمایشگاه های بزرگ نیز مواجه بودیم. ما تا سال ۵۷ دانشگاه های صرفا آموزش محوری داشتیم.

دکتر سیمایی صراف ادامه داد: دوره های تحصیلات تکمیلی، تولید پایان نامه، تاسیس پژوهشکده و پژوهشگاه ها در نسل دوم دانشگاه‌ها تولید شد. در نسل سوم دانشگاه ها فناور و کارآفرین و ایده ها محصول محور شدند؛ در این مرحله پارک‌ها تاسیس شد تا زنجیره آموزش، پژوهش و فناوری تکمیل شود.

وزیر علوم به نسل چهارم دانشگاه ها اشاره کرد و گفت: دانشگاه با مسئولیت اجتماعی فعالیت می‌کند در واقع دانشگاه باید حل مسئله کند و باید برای توسعه، فرهنگ و ایجاد جامعه کشور تعهد داشته باشد. این دانشگاه مسئولیت پذیر و پاسخگوست؛ به دنبال تاثیرات اجتماعی و اقتصادی است. دانشگاه های پیشرو در دنیا نیز با این ویژگی فعالیت می کنند.

وی تاکید کرد: امروزه همه دانشگاه های ما در یک سطح نیستند؛ اما دانشگاه های متعددی داریم که هر چهار مسئولیت فوق را به دوش می کشند.

وزیر علوم افزود: متاسفانه بسیاری از دانشجویان ما با دانشگاه نوآور و فناور آشنا نیستند و حتی پارک های ما را نمی شناسند. باید این بخش دانشگاه را به دانشجویان بشناسانیم تا انگیزه لازم را پیدا کنند.

آماده شدن پیشنهاد 'آمایش آموزش عالی' توسط وزارت علوم

وی به برنامه آمایش آموزش عالی اشاره کرد و گفت: آمایش آموزش عالی تکلیفی است که مقام معظم رهبری دستور آن را دادند و شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه آن را صادر کردند و سالیان است که روی میز وزارت علوم است‌ و هدف از آمایش آموزش عالی کیفیت سازی آموزش عالی است.

وی ادامه داد: تعداد دانشگاه‌های دولتی ما ۱۰۵ دانشگاه است، یک دانشگاه پیام نور داریم که دانشگاه ملی است و بالغ بر ۴۰۰ شعبه دارد، دانشگاه آزاد حدود ۵۰۰ واحد دارد. دانشگاه علمی کاربردی نیز بالغ ۲۰۰ واحد، دانشگاه ملی مهارت نیز بالغ بر ۲۰۰ واحد دارد. لذا ما اگر این ۴ دانشگاه را به تعداد دانشگاه‌های دولتی اضافه کنیم به طور کلی ۱۰۹ دانشگاه داریم.

برای انجام این تکلیف، وزارت علوم در دوره‌های مختلف مطالعاتی انجام داده و برای هر استان پرونده‌هایی را به سرانجام رسانده است اما در اجرا موفق نبوده است، شورای عالی انقلاب فرهنگی از ما درخواست کرده پیشنهاد آمایش را ظرف یک ماه تحویل دهیم. تمام پرونده آمایش ما آماده است و تحویل شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهیم داد.

ساماندهی سهمیه های کنکور

وزیر علوم درخصوص  اصلاح سهمیه های کنکور گفت: از مطالبات اولیه رئیس‌جمهور این بود که سهمیه‌ها به منظور تامین عدالت آموزشی ساماندهی شود. برخی سهمیه‌ها تنها اسمشان مانده و محتوای خود را از دست داده‌اند.

وی یادآور شد: با هدف برابری در دسترسی به امکانات آموزشی و تامین عدالت آموزشی ما به همراه وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد مطالعات وسیعی در خصوص اینکه چطور می‌توان سهمیه‌ها را اصلاح کرد و بهبود بخشید انجام داده‌ایم. در این راستا چند پیشنهاد آماده شد ولی از آنجایی که شخص رئیس جمهور خودشان دغدغه این امر را دارند، شاید سه بار پیشنهاد خود را به رییس جمهور دادیم و آخرین بار نقطه نظرات ایشان اعمال شد و سهمیه ها نظم خوبی پیدا کرد که اگر منتشر شود رضایت بخش خواهد بود، این سهمیه ها را تحویل رییس جمهور دادیم و باید به شورای عالی انقلاب فرهنگی رود و تصویب شود.

دکتر سیمایی تصریح کرد: مرجع این سهمیه‌ها بعضا مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی و سایر نهادها بوده است و باید تفاهم بین دستگاهی ایجاد شود تا تمام مدل توسط یک نهاد یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب برسد.

افزایش تعداد تشکل های بازگشایی شده

وی در ادامه به رویکرد وزارت علوم در حوزه فرهنگ اشاره کرد و گفت: در این دوره من به مقوله فرهنگ در دانشگاه ها و مقوله فرهنگی توجه ویژه ای کردم. ما بخش فرهنگ را بخش تزئینی و زینت مجالس ندیدیم و معتقدم هستم دانشگاه پیشرو، دانشگاهی فرهنگی است.

وزیر علوم با بیان اینکه انجمن ها و تشکل‌ها می توانند دانشگاه ها را به یک مرکز فرهنگی تبدیل کنند، اظهار کرد: بنده جلساتی با تشکل‌های دانشجویی و همچنین رویدادهای بزرگ فرهنگی برگزار کردیم. ما کارهای فرهنگی را به دست دانشجویان سپردیم تعداد تشکل‌هایی که بازگشایی شدند، بیشتر شده است تمام نمایندگان وزیر علوم در هیأت‌های نظارت تغییر کرده و رویکرد ما که همان تعامل و وفاق است، در این فعالیت‌ها حاکم شده است. اگر جایی مشکل باقی مانده است، گزارش آن را به من اطلاع دهند.

اقدامات وزارت علوم برای تأمین امنیت معابر دانشگاهی

وزیر علوم درخصوص بحث امنیت دانشجویان گفت: تمام خوابگاه‌ها و پردیس‌های دانشگاهی باید روشنایی پیرامون خود را حداقل تامین کنند. متعهدیم برای امنیت داخل دانشگاه کم نگذاریم، درباره امنیت خارج از دانشگاه نیز بعد از قصه پر غم مرحوم خالقی کارگروه ویژه تشکیل دادیم که دستگاه‌های امنیتی و انتظامی در آن حضور داشتند و توافق شد امنیت معابر دانشگاهی تامین شود.

وی افزود: به محیط‌ها و پردیس های دانشگاهی سر زدم و علیرغم اینکه دانشگاه‌ها مدعی بودند معابر باید توسط نیروی انتظامی تامین امنیت و توسط شهرداری نور آن تامین شود اما من دانشگاه‌ها را مکلف کردم که در محدوده خود تامین روشنایی کنند.

علاوه بر آن به برخی دانشگاه‌ها که محیط اطراف آنها پر خطر بود دستور دادم از بخش خصوصی پلیس و نگهبانی استفاده کنند، ولو اینکه برای دانشگاه هزینه دارد اما امنیت تامین شود.

 دانشگاه، تنها راه موفقیت نیست

وزیر علوم با اشاره به صندلی های خالی در دانشگاه ها گفت: صندلی‌های دانشگاه خالی شده است که یکی از دلایل آن کاهش نرخ رشد جمعیت دانشجویی و مطالبات تحصیل است. در عین حال  نسل فعلی فهمیده است تنها راه موفقیت دانشگاه رفتن نیست و یا اگر دانشگاه می‌رود حتما لازم نیست تحصیلات تکمیلی را طی کند، لذا صندلی‌های دانشگاه خالی می‌شود.

وزیر علوم تاکیدکرد: ما نمی‌توانیم و حق نداریم که دانشگاه را با همان روال چهار دهه گذشته اداره کنیم، الان نیازمند به دانشگاه‌های قوی، پیشرو، با کیفیت، مجهز به بهترین آزمایشگاه‌ها و ابزار تحقیق و پژوهش هستیم. از این صندلی خالی می‌توانیم به عنوان یک فرصت‌سازی استفاده کنیم و به سمت کیفیت بهتر سوق دهیم.

 ۱۳۷ مورد نیاز صنعت برای اجرا در دانشگاه منجر به قرارداد شد

وزیر علوم درباره ارتباط دانشگاه و صنعت گفت: ارتباط صنعت و دانشگاه از مسائل پیچیده است در کشورهای دیگر هم‌ مطرح است و یکی از مطالبات رهبری نیز است که رهبری عنوان کردند تحقیقات در دانشگاه ها نباید حبس شود. در سامانه نان ۲۲ هزار و ۵۸۵ نیاز ثبت شده است که سال گذشته ۳۳ مورد منجر به قرارداد شده است ولی امسال ۱۳۷ مورد نیاز منجر به قرار داد شده است.

وی افزود: در سامانه ساطع ۱۴ هزار و ۶۷۰ طرح ثبت و ۲۰۰ قرار داد منعقد شده است. ما نیاز به کار بیشتر داریم الان حدود ۱۲ هزار قرار داد با صنعت داریم. در حالی که هیئت علمی دانشگاه دولتی ما ۳۵ هزار نفر است یعنی یک سوم دانشگاه با صنعت مرتبط است.

دکتر سیمایی یادآور شد: چند مدل جذب دانشجو با محوریت صنعت داریم ۸ هزار و ۴۳۰ دانشجوی ارشد به شیوه استاد محور جذب شده اند و ۵۷۷ دانشجوی دکتری تخصصی استاد محور نیز داریم همچنین دوره پسا دکتری در صنعت داریم که در حل مسائل کشور موثرند، رهبری نیز مجوز ۵۰۰ امریه محققان پسا دکتری را صادر کرده اند.

احداث آزمایشگاه ملی و مرجع و به روز رسانی آنها

وزیر علوم با اشاره به وضعیت مهاجرت نخبگان خاطر نشان ساخت: مهاجرت عوامل مختلفی دارد؛ انصافا زیان برای کشور است. گزارش رسمی دارم و تحقیق کردیم که استادان ما که با استادان خارجی مقاله یا پروژه مشترک داشتند راندمان کارشان دو برابری نسبت به استادانی است که هیچ پروژه مشترکی با استادان خارجی نداشتند. تعداد مقالات آنها ۲ تا ۴ برابر بوده است.

تعداد مقالات اینها در یک سال حدودا ۲۸ هزار مقاله بوده است. اگر این ۲۸ هزار مقاله با نام یک دانشگاه ایرانی منتشر می‌شد رتبه علمی ما در دنیا الان ۱۷ نبود بلکه امسال ۱۴ می‌شد. یکی از انتقادات این است که رتبه علمی کشور تنزل پیدا کرده است و باید طبق قانون برنامه به ۱۴ برسد. 

وی ادامه داد: در این راستا چند تفاهم نامه برای احداث آزمایشگاه ملی و مرجع و به روز رسانی آنها داشتیم. جدیدترین آن سه روز قبل بود که تفاهم نامه با معاونت علمی داشتیم. یک همت معاونت علمی و یک همت دانشگاه‌های ما برای احداث آزمایشگاه جدید می‌گذارند.

 تلاش برای کاهش آثار تحریم در فضای دانشگاهی

قطعنامه بازگشت تحریم‌ها از سوی سازمان ملل اشاره کرد و گفت: اسنپ‌بک شامل حوزه‌های علم نمی‌شود. طبق پروتکل‌های یونسکو این تحریم نباید شامل علم، پژوهش و فناوری شود. سال گذشته من در یونسکو اعلام کردم اسناد و قطعنامه‌های تحریم شامل دانش و پژوهش نمی‌شود. بنابراین تحریم‌ها در این حوزه نباید تاثیر بگذارد؛ اما متاسفانه تحریم ها تاثیرات غیرمستقیم خواهد گذاشت. امیدوارم با خلاقیت بتوانیم این تاثیرات را کاهش دهیم.

وزیر علوم اظهار کرد: ما دیدیم تحریم‌ها را عملا توسعه دادند و به سمت حوزه علم و فناوری کشور کشاندند. منکر نیستم ما احتمالا محدودتر می‌شویم. امیدواریم در این چند روز باقی مانده برای فعال شدن ماشه اتفاقات خوبی بیفتد؛ اما تحریم‌های آمریکایی و اروپایی زیاد است. ممکن است تحریم‌های شورای امنیت تاثیر چندانی دیگر نداشته باشد؛ چرا که ما از بعد از انقلاب محاصره اقتصادی بودیم و ورزیده‌تر شدیم؛ اگرچه برای لغو تحریم‌ها تلاش های زیادی انجام می‌دهیم؛ اما ما به سهم خود تلاش می‌کنیم آثار تحریم کمتر شود. به‌طوریکه برای تمدید اشتراک در پایگاه های نشریات بین المللی بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان دریافت کردیم.

 افزایش بودجه تعمیر و احداث خوابگاه ها

وی درباره وضعیت خوابگاه ها گفت: در حال حاضر خوابگاه کافی نداریم آن مقدار که داریم بخشی فرسوده هستند دوست داریم وضعیت بهتر شود از سال گدشته بودجه تعمیر و احداث خوابگاه ها را افزایش دادیم. متاسفانه ما در دانشگاه ها خدماتمان را کمونیستی ارایه می کنیم مسئولیت خدمات را می گیریم خدمات ارائه می دهیم و رضایتی هم وجود ندارد، سال گدشته بیش از ۱۱ همت پول تغذیه دادیم. بالای ۲۲ درصد بوجه دانشگاه ها صرف تغذیه می شود. اکنون تغییراتی شروع شده است و در یکی از دانشگاه ها یکی از صنایع غذایی بزرگ خدمات ارائه خواهد داد، یک فود کورت کوچک دانشجویی تشکیل می شود و در ۱۷ دانشگاه رستوران مکمل راه‌اندازی شده که امسال فعال می شوند.

 اقدامات دولت برای بهبود وضعیت معیشت اعضای هیات علمی

حقوق و دستمزد و درآمد اعضا هیات علمی فوق العاده پایین است، یکی از دلایل مهاجرت اتفاقا همین معیشت استاد است. طرح های گوناگون برای افزایش درآمد استادها را به دولت ارائه داده‌ایم اما به دلیل عدم تامین منابع مالی و از آنجا که در برخی قوانین حقوق و دستمزد چند قشر دیگر را متصل به استادان کردند؛ یک تغییر می‌تواند ۸۰ درصد تغییر در قشر یک میلیونی ایجاد کند.

وی افزود: دولت با مانع بزرگ برای تحقق این کار مواجه است اما در عین حال دولت و شخص رییس جمهور و معاون اول ایشان معتقدند و دنبال این هستند که وضع معیشتی استادان را بهبود ببخشند. طرح های دیگری در این رابطه داریم که در صورت نهایی شدن اطلاع داده می‌شود.

بازگشت همه دانشجویان اخراجی به دانشگاه/ دانشگاه خانه احزاب نیست

سیمایی صراف در ادامه و در خصوص بحث عفو رهبری برای دانشجویان اخراجی گفت: کسانی که از دانشگاه اخراج شدند بیش از 300 نفر بودند که از تحصیل محروم شده بودند همه بازگشتند و پرونده ای در این خصوص نداریم.

وی با بیان اینکه دانشگاه خانه احزاب نیست و دانشگاه و دانشجو نباید ابزار دست جریانات سیاسی باشند، گفت: دانشجویان به این بلوغ رسیدند و استقلال رای یافتند.در عین حال اذعان داریم دانشجو باید نسبت به سرنوشت کشور حساس باشد. ما با نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها روابط دوستانه داریم و به لحاظ خط و مشی گذاری در دانشگاه ها تفاهم خوبی داریم.

وی افزود: ترکیب هیات‌های نظارت را اصلاح کردیم و بستر برای جنب و جوش بهتر فراهم خواهد شد.

 الگویی برای رابطه دانشگاه و دولت برای حل مسائل ملی

وزیر علوم درباره جلسات دولت و دانشگاه ها و خروجی این جلسات گفت: کشور ما نیازمند توسعه علمی است دانشگاه مدعی است برای چالش‌های کشور راه حل دارم دولت ها همیشه از دانشگاه خواسته اند که مشکل را حل کنند لذا رئیس جمهور با توجه به آسیب شناسی نوع رابطه دانشگاه و دولت مدل دیگری را انتخاب کردند و به یک الگو برای رابطه دانشگاه و دولت برای حل مسائل ملی رسیدیم.

وی افزود: در الگویی که دکتر پزشکیان طراحی کرده است قرار است نمایندگان دولت در هر مرحله از تصمیمات حضور داشته باشند و دانشگاه‌ها در کنار مجریان دولت کار کنند، به عنوان مثال، مساله آب به دانشگاه تهران محول شده است، دانشگاه تهران کانون حل این چالش است نهادهای دیگر هم هستند تا بتوانند یک‌نسخه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تحویل دولت دهند.

 لزوم سرمایه گذاری در حوزه پژوهش و نوآوری

وزیر علوم با تاکید بر اهمیت سرمایه گذاری در حوزه پژوهش و نوآوری گفت: مجبور به سرمایه گذاری در حوزه‌های نوآوری و فناوری هستیم که در غیر این صورت به نفت و صادرات مواد خام وابسته خواهیم ماند. اگر اقتصاد دانش بنیان می‌خواهیم باید در حوزه پژوهش و فناوری سرمایه گذاری کنیم.

وی افزود: سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی در کشور حدود نیم درصد است در حالی که طبق قانون برنامه باید ۲ درصد باشد. میانگین دنیا در این امر ۱۰ درصد است، در برخی کشورها مثل کره جنوبی سهم پژوهش از جی دی پی ۲۹ درصد است. ما هم برای رشد اقتصادی و هم برای امنیت خود مجبور به سرمایه گذاری بهتر و بیشتر در حوزه پژوهش و فناوری هستیم.