اصلاح ناترازی شبکه بانکی با بهره گیری از ظرفیت های قانونی

به گزارش عصرپرس، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در همایش چشم انداز اقتصاد ایران با بررسی عوامل ساختاری و تاریخی تورم مزمن و ناترازی ها در اقتصاد ایران به تشریح برنامه های بانک مرکزی برای رفع ناترازی ها و بازگشت اقتصاد به مدار ثبات و آرامش و رشد اقتصادی پرداخت. وی با اشاره به تشدید ناترازی های اقتصاد ایران در دهه 90 و اثر آن بر افزایش نرخ تورم گفت: بانک مرکزی با سیاست پولی فعال و کنترل رشد نقدینگی در جهت مهار و کنترل تورم و هدایت هدفمند نقدینگی به سمت تولید حرکت می کند. 

رئیس کل بانک مرکزی در این همایش  با تشریح چشم انداز و عملکرد اقتصاد ایران در حوزه پولی و بانکی از منظر بانک مرکزی اظهار کرد: تبیین و پیش بینی دو مقوله بسیار مهمی هستند. تبیین صحیح و منصفانه می تواند به پیش بینی و تحلیل کمک کند و از این منظر سیاستگذار  نسبت به برنامه ریزی و تصمیم گیری عمل کند. هدف از تبیین و پیش بینی، انجام مداخلاتی است که باید در سال جاری و سال آینده در حوزه سیاستگذاری پولی و بانکی انجام شود تا ثبات اقتصادی و پیامدهای مطلوب بانک مرکزی محقق شده و  به فعالان اقتصادی قدرت پیش بینی شاخص های اقتصادی را بدهد. از این رو  علم اقتصاد را می توان به سازنده دنیایی که در آینده رخ می دهد تعبیر کرد و مقوله پیش بینی می تواند در تحقق اتفاقات سال آینده موثر باشد.

وی ادامه داد: شکل گیری انتظارات فعالان اقتصادی در کوتاه مدت  بر شکل گیری روند شاخص های اقتصادی و به خصوص تورم موثر است هرچند در بلند مدت متغیرها بر هم منطبق می شوند، اما پیش بینی نخبگان و فعالان اقتصادی در شکل گیری متغیرهای اقتصادی و انتظارات آحاد جامعه موثر است. بنابراین روایت ها، تحلیل ها و چشم اندازی که از طریق رسانه های مرجع و اقتصاددانان ارائه می شود، می تواند در شکل گیری واقعیت ها و برون دادهای اقتصاد ایران موثر باشد؛ بنابراین در تحلیل روند اقتصاد باید به داشته های اقتصاد ایران و نقاط قوت و ضعف آن توجه کرد.

رئیس شورای پول و اعتبار با اشاره به اهمیت پول و اثرگذاری و اثرپذیری آن در اقتصاد و کارکرد آن در اقتصاد گفت: در دوره تاریخی ۱۳۳۸ تا ۱۴۰۱ متوسط رشد نقدینگی کشور ۲۵.۳ درصد بوده است. در دهه ۵۰ تا ۱۴۰۱ متوسط سالانه رشد نقدینگی ۲۷.۵ درصد بوده است و از سال ۹۸ تاکنون متوسط سالانه رشد نقدینگی ۳۸.۵ درصد و ۱۳ درصد بالاتر از متوسط بلندمدت آن بوده است.

 وی اظهار داشت: از دهه ۱۳۵۰ تاکنون با وجود اینکه اقتصاد با فراز و فرودهایی مواجه بوده اما همواره نرخ رشد نقدینگی بالایی داشته ایم. این در حالیست که هر سال برنامه داشتیم نرخ رشد نقدینگی را کنترل کنیم، اما همواره نرخ رشد نقدینگی بالا بوده است. از دهه ۵۰ وارد تورم های بالا شدیم و سال ۵۶ با تورمی حدود ۲۵ درصد مواجه بودیم. پس از آن نرخ تورم کشور همواره بالا بوده است و به جز معدود موارد که کشور تورم تک رقمی تجربه کرده است همواره با تورم مزمن بالایی اقتصاد کشور درگیر بوده است.

فرزین تصریح کرد: تعادل بودجه ای و برخورداری از درآمدهای منابع نفتی نقش موثری در کاهش و افزایش تورم داشته است. موضوع تورم در اقتصاد ایران موضوعی تاریخی و مزمن است و عوامل ساختاری، هزینه ای و فشار طرف تقاضا همواره بر آن موثر بوده است.

رئیس کل بانک مرکزی  با اشاره به تشدید ناترازی ها و افزایش نرخ تورم در دهه 90 یادآور شد: مشخصه اصلی تورم دهه ۹۰ ناترازی و تداوم انباشت تورمی بوده است؛ منظور از ناترازی مجموعه ای از ناترازی انباشت شده در ترازنامه بانکها، تعادل بودجه ای دولت و ناترازی بنگاه های اقتصادی است. یکی از مشخصه های ناترازی اقتصاد ایران کاهش سهم سایر منابع تامین مالی اعم از بازار سرمایه، دولت و افزایش سهم بانک ها تا حدود ۹۰ درصد در تامین مالی اقتصاد کشور بوده است. این امر منجر به تشدید فشار تورمی و خلق نقدینگی درون زا در نظام پولی و بانکی کشور شده است؛ بنابراین وابستگی به مسیر گذشته و داشته ها و نداشته های اقتصاد در تحلیل پولی و مالی بسیار مهم است و باید به آن توجه شود و بانک مرکزی با برنامه ریزی و سیاستگذاری فعال پولی نسبت به مهار تورم از مسیر کنترل نقدینگی  اقدام خواهد کرد.

رئیس کل بانک مرکزی مهمترین ویژگی نظام بانکی را گستردگی خدمات ارائه شده به آحاد جامعه خواند و افزود: نظام بانکی کشور با برخورداری بیش از ۸۹ درصد پوشش جزو بالاترین پوشش ارائه خدمات در میان کشورهای منطقه است. در استفاده از صنعت خدمات پرداخت الکترونیک جزو ۵ کشور اول دنیا هستیم. بیش از ۵۰ میلیون نفر در کشور کارت بانکی دارند و رتبه ۳۴ دنیا را داریم. همچنین نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی نیز در کشور زیر ۲ درصد است که نشان  که در این حوزه از بهترین ها در دنیا هستیم.

 

وی در ادامه گفت: تراکنشهای شتاب در ۶ ماهه امسال ۱۱ هراز تراکنش در ثانیه بوده که آمار بسیار خوبی است. برخی از مسئولین بانک مرکزی کشورهای دیگر که به ایران می آیند با دیدن زیرساخت های نظام بانکداری ایران تعجب می کنند و در این حوزه ها از نقاط قوت خوبی برخورداریم. 

 فرزین در تشریح نقاط ضعف نظام بانکی نیز گفت: از سوی دیگر ناترازی های موجود در بانک ها و موسسات اعتباری و عدم کفایت سرمایه کافی از مهمترین نقاط ضعف شبکه بانکی کشور است. بارها به این نکته اشاره کرده ایم که ناترازی شبکه بانکی ناشی از جریان نقد است و نه ناترازی ترازنامه ای، اما اگر ادامه پیدا کند می تواند به ناترازی ترازنامه ای تبدیل شود.

فرزین خاطر نشان کرد: از مهمترین ریشه های اصلی بروز ناترازی در نظام بانکی کشور می توان به چالش های رابطه دولت با نظام بانکی، تکالیف و انباشت مطالبات شبکه بانکی از دولت، شکل گیری نامناسب ساختار بانک های خصوصی، ضعف حاکمیت پولی  و شرکتی و ضعف نظارت و تنظیم گری و سر ریز نوسانات مغایر با اقتصاد اشاره کرد.

وی با اشاره به برنامه ها و اقداماتی که بانک مرکزی قصد دارد در حوزه پولی و بانکی انجام دهد تا بتواند اصلاحاتی در این حوزه انجام دهد، گفت: در حوزه پولی هم چنان معتقدیم باید سیاست پولی فعال داشته باشیم. دیدگاه بنده با دوستانی که سیاست پولی را در اقتصاد و کنترل تورم و ارز موثر نمی دانند مغایر و متفاوت است و معتقدم اتخاذ سیاست های پولی برای ثبات اقتصادی و کنترل تورم بسیار مهم است. اقدام کنترل مقداری رشد ترازنامه در چارچوب برنامه پولی را ادامه می دهیم. در ابتدای سال اعلام کردیم که هدف گذاری بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی ۲۵ درصدی تا پایان سال ۱۴۰۲ است، طبیعی بود که تحقق این عدد سخت به نظر می رسید، چراکه به دلیل تعارض منافع سختی های بسیاری دارد، اما شاهد آن هستیم که این هدف گذاری به خوبی محقق شده و اطمینان می دهم که تا پایان سال بر تحقق هدفگذاری خود در نرخ رشد نقدینگی باقی خواهیم ماند.

رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: هدفگذاری خود را هدفگذاری تورم قرار ندادیم بلکه هدف گذاری را بر نقدینگی گذاشتیم که عامل اصلی تورم است و خوشبختانه در آن موفق شدیم. همچنان از عملیات بازار باز استفاده خواهیم کرد. تنظیم مناسب رابطه دولت و نظام بانکی نیز یکی از دیگر از اقداماتی است که انجام خواهیم داد. در سیاست های پولی مهمترین ابزار نرخ سود است و از طریق اصلاح بردارهای نرخ سود از این ابزار استفاده می کنیم. همچنین از کارکرد تنظیمی بهره مندی از نرخ سپرده قانونی نیز برای کنترل نرخ رشد نقدینگی استفاده می کنیم.

 

فرزین اظهار داشت: برخی به موضوع پایه پولی نیز به عنوان یک متغیر مهم اشاره میکنند و گرچه عامل اصلی تورم نرخ رشد نقدینگی است، اما نرخ رشد پایه پولی در افزایش نرخ رشد نقدینگی موثر است و همانطور که در برنامه های خود پیش بینی داشتیم که اجرای برنامه ها منجر کاهش پایه پولی می شود، شاهدیم که نرخ رشد پایه پولی در دی ماه به ۳۱.۱ درصد رسیده است. همچنان سال آینده بر کنترل پول و اعلام هدف گذاری نرخ رشد نقدینگی تمرکز خواهیم داشت.

 استفاده از روش های نوین تامین مالی در راستای هدایت هدفمند منابع و و حمایت از بخش تولید

وی ادامه داد: در حوزه اعتباری بر استفاده از روش های نوین تامین مالی بنگاه های اقتصادی در راستای هدایت هدفمند و موثر تامین مالی تاکید داریم. تامین مالی خرد و تامین مالی بخش مسکن و تامین مالی بخش تولید از جمله بخش هایی است که به آن توجه ویژه خواهیم کرد. یکی از سیاستهای اعتباری تامین مالی زنجیرهای با تمرکز بر تامین مالی زنجیره در گردش است. امیدوارم بتوانیم استفاده از این ابزار را توسعه دهیم و این ابزار در اقلام زیرترازنامه وارد می شود و اثر آن در ناترازی اندک است و در حوزه تامین مالی تولید ابزار موثری است. همچنین از برات الکترونیک به عنوان یک ابزار دیگر نیز برای حمایت از بخش تولید و تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه ها نیز استفاده می شود.

 رئیس کل بانک مرکزی افزود: استفاده از روش تامین مالی فکتورینگ نیز اخیرا در شورای پول و اعتبار بررسی و تدوین شده است و از این ابزار نیز استفاده می کنیم. همچنین از ابزار کارت رفاهی متصل به اوراق گام نیز استفاده خواهیم کرد. این ابزارها که از مهمترین ابزارهای تامین مالی زنجیره گردش هستند، اثرات تورمی کمتری داشته و در اقلام زیر ترازنامه ای وارد می شود و به اصناف و تولیدکنندگان برای دسترسی به تامین مالی کمک زیادی می کند.

 اوراق گواهی سپرده خاص ابزاری کارآمد برای تامین مالی هدفمند تولید و سرمایه در گردش بنگاه ها

فرزین یادآور شد: در سال جاری ۲۰۰ همت گواهی سپرده خاص منتشر شد و این ابزار روش بسیار خوبی برای تامین مالی هدفمند تولید و سرمایه در گردش است و هر  زمان تشخیص دهیم نیاز به استفاده از این ابزار وجود دارد آن را بکار خواهیم گرفت. این ابزار برای تامین مالی طرح های توسعه ایجادی و پیشران اقتصادی بسیار اثرگذار است. 

رئیس کل بانک مرکزی همچنین به تامین مالی خرد خانوارها با تمرکز بر تسهیلات قرض الحسنه اشاره کرد و گفت: تلاش می کنیم از روش هایی استفاده کنیم که عموم مردم و طبقات متوسط و ضعیف بتوانند سریع تر و با هزینه کمتر به وام های خرد دسترسی داشته باشند و نیاز به استفاده از ضامن نیز کاهش پیدا کند. مردم مسئله نیاز کمتر به ضامن در تسهیلات قرض الحسنه را دنبال می کنند و ما هم تلاش داریم این روش تامین مالی را آسان تر، کم هزینه تر و در دسترس تر برای همه اقشار جامعه عملیاتی کنیم.

فرزین با اشاره به اقداماتی که بانک مرکزی ناظر بر اصلاح ناترای بانکها و موسسات اعتباری اجرا کرده و در دست اجرا دارد، گفت: سالم سازی ترازنامه بانک ها در دستور کار است. از ابتدا برنامه انحلال ۳ موسسه اعتباری که نمی توانند کار خود را ادامه دهند را داشتیم و این اقدام را با یک برنامه مشخص انجام دادیم و شاهد بودیم که برنامه انحلال این بانک ها با کمترین هزینه و مشکلی اجرایی شد. برای تعدادی از بانک ها برنامه اصلاحی داریم تا ناترازی آنها برطرف شود. البته بخشی از ناترازی بانک ها ناشی از ناترازی موجود در دولت است و باید به این نکته نیز توجه کنیم. به ۸ بانک برنامه اصلاحی داده ایم و دائما این برنامه را پیگیری می کنیم تا به نتیجه برسد.

 رئیس کل بانک مرکزی افزود: متاسفانه با انباشت زیادی از دارایی ها و شرکت هایی که ارتباطی با فعالیت بانک ها ندارند، مواجه هستیم. بان کها را تخصصی خواهیم کرد و هر بانک بر اساس تخصص خود می تواند به فعالیتهای مختلف بپردازد و از ابزارهای مختلف استفاده کند. تخصصی نبودن بانکها و فعالیت در تمام حوزههای اقتصادی مسئله ای است که در دنیا نیز مرسوم نیست و باید اصلاح شود. آیین نامه های این اقدام در حال تدوین است و کم کم وارد اجرایی کردن آن خواهیم شد. در رابطه با بانک هایی که اصلاح نشوند، به سمت برنامه انحلال، ادغام یا توقف حرکت خواهیم کرد تا هزینه هایی که برای اقتصاد ایجاد می کنند را کاهش دهیم. در این مسیر از قانون فیصله استفاده خواهیم کرد.

 

حضور فعال بانک مرکزی در بازار ارز و توسعه نقش مرکز مبادله ارز و طلا 

فرزین تاکید کرد: در حوزه سیاست های ارزی، بانک مرکزی همچنان برنامه حضور در بازار را ادامه خواهد داد. نوسانات ارزی می تواند انتظارات تورمی را تشدید کند و با ایجاد اختلال در عرضه کالاهای اساسی در رفاه جامعه اثرگذار باشد. در بازار غیررسمی ارز به دلیل مباحث تحریم و جنگ از طرف دیگران  با مداخله برای ایجاد نوسان مواجه هستیم که آثار مخربی برای اقتصاد دارد و باید از آن جلوگیری کرد. بر همین اساس نقش مرکز مبادله ارز و طلا در حوزه تنظیم گری بازار ارز و طلا توسعه پیدا می کند.

 وی افزود: طلا جایگزین ارز است و نباید از آن غافل باشیم و برای کنترل ارز باید به بازار طلا نیز توجه کنیم، در راستای ایجاد بازار برای طلا و ارز از ابزارهای بازار محور در مرکز مبادله و بازار ارز و طلا استفاده می کنیم، در حال حاضر در مرکز مبادله طلا و ارز به طور هفتگی حراج داریم و این حراجها را ادامه می دهیم.

 رئیس کل بانک مرکزی گفت: به سمتی پیش می رویم که مرکز مبادله تابلوهایی داشته باشد که نرخ آن به نرخ مرجع ارز تبدیل شود. گرچه این کار با سختی هایی مواجه است و شاید زمان ببرد، اما به طرف آن حرکت می کنیم، چرا که صدها رسانه از اقصی نقاط جهان سعی می کنند هدایت نرخ ارز را داشته باشند و منجر به نوسانات بازار ارز شوند.

وی افزود: سامانه های فعلی بازار غیررسمی بازار محور نیستند و حجم معامله و پول در گردش آن شفاف نیست و منجر به پولشویی و قاچاق می شود و علامت دهی آن به اقتصاد کشور و فعالان اقتصاد یکی از معضلات مهم اقتصاد کشور است. 

فرزین اظهار داشت: اجرای درست این اقدامات نیاز به اعتماد مردم به بانک مرکزی و سیاست ها و فعالیت های سیاستگذار پولی دارد و تلاش داریم با جلب اعتماد مردم نرخ مرجع ارز، نرخ اعلامی مرکز مبادله ایران باشد.

 عالیترین مقام بانک مرکزی تاکید کرد: در پایان لازم می دانم که به اهمیت اصلاحات درونی، تقویت نظارت و اصلاح رویه ها و رویکردها با استفاده از قانون جدید بانک مرکزی تاکید کنم. قانون جدید در حوزه های خاص نظارت، تنظیم گری و اجرای قاعده فیصله در شبکه بانکی از ظرفیت های مناسبی برخوردار است که تلاش بر بهره مندی هر چه بیشتر از این ابزارها خواهیم داشت، برای تدوین قانون بانکداری نیز چندین تیم حرفه ای در بانک مرکزی تشکیل شده و در حال تدوین آن به بهترین نحو هستیم. قانون بانکداری نقش موثری در توسعه اختیارات و تحقق اهداف بانک مرکزی خواهد داشت.