نحوه مدیریت آب کشاورزی نیازمند بازنگری کامل است

به گزارش عصرپرس از وزارت نیرو، در گزارش بانک جهانی اشاره شده است که آب یکی از حیاتی‌ترین عناصر لازم برای تولید محصولات کشاورزی است و طبیعتاً نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی جهان ایفا می‌کند، چرا که چیزی حدود ۲۰ درصد از کل زمین‌های زیر کشت جهان، آبی هستند و نیز بیش از ۴۰ درصد از کل مواد غذایی تولید شده در سراسر جهان از این طریق تأمین می‌شود.

همچنین به واسطه اینکه بازدهی تولید محصول در کشاورزی آبی نسبت به کشاورزی دیم در هر واحد زمین به طور متوسط دو برابر بیشتر است، در نتیجه امکان تولید محصولات بیشتری از این طریق فراهم می‌شود.

نقش موثر آب در بخش کشاورزی از یک سو و از سوی دیگر اقبال کشاورزان برای تولید محصول کشاورزی به صورت کشت آبی در حالی است که جهان به واسطه عواملی مانند رشد شدید جمعیت، افزایش شهرنشینی و نیز تغییرات آب و هوایی از این محل در معرض تهدید‌های جدی قرار دارد.

بر اساس آمار و اطلاعات رسمی پیش‌بینی می‌شود که در آینده نزدیک رقابت بر سر حفظ و تأمین آب پایدار در نقاط مختلف جهان افزایش یابد و این موضوع تأثیر ویژه‌ای بر روی تولیدات بخش کشاورزی داشته باشد، چرا که برآورد‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت جهان به بیش از ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید و در چنین شرایطی تأمین نیاز‌های اولیه این حجم از جمعیت به ویژه در حوزه نیاز‌های اولیه مانند غذا به مراتب مشکل خواهد شد.

این وضعیت در حالی است که همچنین پیش‌بینی می‌شود به واسطه نوآوری‌های جدید، تولید غذا‌های پیچیده‌تر و نیز افزایش درآمد در جهان در حال توسعه میزان تولیدات کشاورزی تا سال ۲۰۵۰ تا ۷۰ درصد افزایش یاید که این موضوع نیز به نوعی بیانگر افزایش نیاز به منابع آبی بیشتر است.

این شرایط در حالی است که برآورد می‌شود تقاضای مصرف آب نه فقط در بخش کشاورزی بلکه در همه بخش‌های دیگر که نیازمند به تخصیص آب هستند، دست کم ۲۵ تا ۴۰ درصد به ویژه در مناطقی از جهان که دارای تنش آبی هستند افزایش یابد و به واسطه اینکه هم اکنون بخش زیادی از آب شیرین (به طور متوسط جهانی ۷۰ درصد) در کشاورزی مصرف می‌شود، پیش بینی می‌شود تخصیص مجدد آب به بخش‌های دیگر مانند صنعت و شرب از بخش کشاورزی صورت بگیرد.

مجموعه تحولات و شرایطی که به خوبی نشان می‌دهد در آینده نزدیک مسئله آب در بخش کشاورزی برای بسیاری از کشور‌های جهان تا سال ۲۰۵۰ به یک بحران جدی تبدیل خواهد شد و از این رو لازم است از هم اکنون دولت‌ها تلاش کنند تا با افزایش بهره وری و بهبود سیستم‌های تأمین و تحویل آب برای شرایط پیش رو آماده شوند.

در واقع لازم است دولت‌ها با ایجاد انگیزه‌های لازم برای سرمایه گذاری در مزارع کشاورزی، مدیریت مطلوب و بهینه آب و خاک را در دستور کار خود قرار دهند و ضمن استفاده از فناوری‌های پیشرفته همانند سنجنده‌های میزان رطوبت خاک و اندازه گیری تبخیر و تعرق زمین‌های کشاورزی از طریق داده‌های ماهواره‌ای کارایی و بازدهی مصرف آب را در بخش کشاورزی افزایش دهند.

به بیان دیگر حل چالش‌های آینده و پیش روی منابع آب جهان نیازمند بازنگری کامل در نحوه مدیریت آب و به نوعی تغییر میزان اثرگذاری آن بر روی امنیت غذایی است که در کنار سایر اقدامات مانند طرح‌های سیستم‌های پیشرفته آبیاری و زهکشی می‌تواند به کاهش مشکلات آبی در آینده کمک کند.

به عنوان نمونه در بسیاری از حوضه‌های آبریز توانایی محدودی برای اجرای سیاست‌های بازتخصیص آب و جلب مشارکت ذینفعان وجود دارد و در کنار آن موسساتی که وظیفه بهبود بازدهی مصرف آب در بخش کشاورزی را بر عهده دارند، عمدتاً به دنبال اجرای طرح‌های بزرگ و پرهزینه متکی بر بخش عمومی هستند. این در حالی است که به نظر در بخش کشاورزی می‌توان با تأمین مالی از بخش خصوصی و در مقیاس‌های کوچک تر، موفقیت‌های بیشتری حاصل کرد.

همچنین در بسیاری از کشور‌های جهان سیاست‌های حمایتی از بخش کشاورزی و نحوه تعرفه گذاری برای مصرف آب به گونه‌ای است که به جای ایجاد زمینه‌های پیشرفت و توسعه در بخش کشاورزی، این سیاست‌ها خود به عنوان مانع پیشرفت عمل می‌کنند.

علاوه بر موارد بالا اکثر دولت‌ها و بهره برداران آب کشاورزی از سرمایه گذاری کافی به منظور توسعه و نگهداری از سیستم‌های آبیاری و زهکشی اجتناب می‌کنند و این در حالی است که عدم نگهداری صحیح سیستم و نیز ارتقای آن‌ها در بلند مدت منجر به کاهش عملکرد خواهد شد.

در بخش انتهایی این گزارش ضمن تأکید بر اهمیت مسائل مورد اشاره در حوزه آب کشاورزی بار دیگر بر ضرورت حرکت کشور‌ها به سمت تغییر رویکرد‌ها در رابطه با منابع آب تأکید شده و آمده است که حمایت از مدیریت صحیح حوضه‌های آبریز و استفاده از نوآوری‌ها در حوزه آب کشاورزی می‌تواند در آینده اثرات گسترده اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی مرتبط با آب را به صورت مطلوب مدیریت کند.