در نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» مطرح شد
معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری در نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» گفت که سن سالمندی زنان در سال‌های اخیر، دو‌سال کم شده و از ٦٠ سال به ٥٨ سالگی رسیده است.
حالا دو‌سال از آن زمان که
مسئولان دولتی و به‌ویژه معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری اعلام
کردند سالمندی و فقر در ایران زنانه شده است، می‌گذرد؛ خبری که از زمان
اعلام‌شدنش تا به حال به یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی ایران تبدیل شده
است.
روزنامه شهروند در گزارشی از نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» نوشت: موضوعات و آمارهای مربوط به زنانه شدن سالمندی در ایران اما همچنان ادامه دارد. نمونه‌اش آمارها و خبرهایی است که دیروز در نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» و از زبان مسئولان سازمان بهزیستی و معاونت امور زنان اعلام شد.
«شهیندخت مولاوردی»، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری دیروز در این نشست که در سازمان بهزیستی برگزار شد، از آمدن سن سالمندی زنان به زیر ٥٨سال گفت و رئیس سازمان بهزیستی کشور از تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان خبر داد.
مولاوردی در ابتدای سخنانش گفت که سن سالمندی زنان در سال‌های اخیر، دو‌سال کم شده است: «سن سالمندی در زنان در سال‌های اخیر دو‌سال کاهش پیدا کرده و از ٦٠ به ٥٨ سالگی رسیده است که افسردگی و برخی بیماری‌ها که زنان با آن درگیر هستند می‌تواند از دلایل این موضوع باشد.»
او گفت: «سالمندان ما نمی‌دانند که روزی به نام آنها در تقویم بین‌المللی نامگذاری شده است و می‌توانند از این روز در پیگیری مطالبات خود استفاده کنند. سازمان بین‌المللی کار در آماری آورده است که بیش از نیمی از جمعیت ٦٥سال به بالا که حدود ٣٠٠میلیون در سراسر جهان هستند از مراقبت‌های بلندمدت محرومند.
در سراسر جهان با انقلاب جمعیتی رو به رو هستیم که این تغییرات در ایران نیز گسترده و قابل مشاهده است و شرایطی به وجود آمده که در میانه قرن بیست و یکم شاهد جمعیت سالخورده در کشور خواهیم بود.» معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان این‌که زندگی سالمندان متاثر از تغییرات اجتماعی است، ادامه داد: «ما درحال گذراندن مرحله چهار گذار اپیدمی‌یولوژیک هستیم که طول عمر را افزایش می‌دهد اما ظرفیت‌های لازم متناسب با تغییرات هنوز ایجاد نشده است.
آنچه قابل پیش‌بینی است توسعه فرآیند حمایت‌های رسمی در آینده نزدیک است که حمایت‌های رسمی خانوادگی نیز به تبع آن بیشتر می‌شود.» به گفته او «درسال ١٣٣٥ به ازای هر ١٠٠زن سالمند ١١١ مرد سالمند، درسال ٨٥ به ازای هر ١٠٠ زن سالمند ١٠٤ مرد سالمند و درسال ٩٠ به ازای هر ١٠٠ زن سالمند ٩٦ مرد سالمند وجود داشتند که حکایت از افزایش تعداد زنان سالمند دارد.»
معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان این‌که نیازهای زنان سالمند نسبت به مردان سالمند بیشتر است، گفت: «به همین دلیل زنان سالمند بیشتر از مردان به سرای سالمندان سپرده می‌شوند و از طرف دیگر، زنان سالمند بسیار دیر با شرایط خود کنار می‌آیند که به شرایط آنها دامن می‌زنند و شرایط نگهداری آنها در منزل را دشوار می‌کند.»
مولاوردی با اشاره به برنامه‌های شورایعالی رفاه در زمینه سالمندان، گفت: « باید برنامه‌های جامعی برای زنان سالمند درنظر بگیریم تا این دوره؛ دوره سلامتی برای سالمندان باشد.
دو کارگروه حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار و حمایت اجتماعی از زنان بهبود یافته در وزارت رفاه تشکیل شده است و نیاز به کارگروهی مشابه در امور سالمندی هم داریم. امیدواریم با هماهنگی بین دستگاه‌ها و پرهیز از پراکنده کاری بتوانیم به برنامه جامعی برسیم که ضمن آن از تجربه، دانش و تخصص سالمندان برای برنامه‌های خود استفاده کنیم.»
تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان در بهزیستی
رئیس سازمان بهزیستی کشور در ادامه این نشست از تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان در بهزیستی خبر داد.
«انوشیروان محسنی بندپی» در ابتدای سخنانش گفت: «سالمندی موضوعی اجتناب‌ناپذیر است و شرایط اجتماعی، فردی و سلامت اوضاعی را به وجود آورده که با سالمندان به‌عنوان یک قشر اجتماعی روبه‌رو هستیم.»
به گفته او، سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرده درسال ٢٠٢٥ جمعیت زیر ١٤سال و جمعیت سالمند کشورها برابری کند: «طبق مطالعات انجام شده میزان فشار خون و بیماری‌های قلب و عروق و مصرف دارو در زنان سالمند نسبت به مردان بیشتر است اما از سوی دیگر کیفیت زندگی و سواد مردان سالمند نسبت به زنان بالاتر است.»
رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: «با توجه به بالا رفتن امید زندگی در زنان در سال‌های اخیر جمعیت سالمندی زنان رو به افزایش است. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی باید به دو قشر سالمندان با سن خیلی بالا و زنان سالمند نگاه ویژه داشته باشیم.»
محسنی‌بندپی با اشاره به این‌که سازمان بهزیستی به‌عنوان متولی امور سالمندان دبیرخانه شورای سالمندی را هم در خود جای داده است، گفت: «ما استراتژی‌های مشخصی در این حوزه داریم و سند سالمندی و لایحه حمایت از حقوق سالمندان را تدوین کرده‌ایم و نخستین اقدام ما، تغییر نگاه در جامعه نسبت به سالمندان است.
ما با سالمند شدن زنان روبه‌رو هستیم که دارای علم و نبوغ هستند و باید از تجربه و تخصص آنها استفاده کنیم. استراتژی دیگر ما، حمایت‌های اجتماعی، بیمه پایه سلامت و بیمه تکمیلی است.» به گفته رئیس سازمان بهزیستی کشور، «دولت یازدهم به‌رغم مشکلات مالی در سال ٩٤ که سخت‌ترین سال مالی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است لایحه حمایت از حقوق معلولان را در شهریور سال جاری به مجلس تقدیم کرده و امیدواریم با برنامه‌های پیش رو سالمندان هم از حمایت دولت یازدهم بهره‌مند شوند.»
زنانه شدن سالمندی یک موضوع جدی است
«فرید براتی سده»، رئیس شورای ملی سالمندان یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او دیروز در میان حرف‌هایش یک نکته جالب برای گفتن داشت؛ این‌که تابوی ازدواج سالمندان در ایران باید شکسته شود: «ازدواج سالمندی خصوصا برای زنان سالمند و لزوم شکستن تابوی ازدواج سالمندی مهم است چرا که درحال حاضر ٩٢درصد زنان سالمند تنها زندگی می‌کنند. متاسفانه اکنون در جامعه ايران، ازدواج مجدد زنان پس از فوت همسرانشان يک تابو محسوب مي‌شود و بايد براي تغيير اين وضعيت برنامه‌ريزي‌هاي فرهنگي در دستور کار مسئولان قرار گيرد.»
او گفت: «٦٥ صدم‌درصد مردان ٣٥ تا ٦٤سال در اثر فوت همسر تنها هستند درحالی‌که این رقم در زنان این گروه سنی ٦٥,٧درصد را نشان می‌دهد؛ همچنین آن‌که تنها هشت‌درصد مردان بالای ٦٥سال فاقد همسر هستند درحالی‌که این رقم در زنان سالمند تنها ٩٢درصد است و در استان‌های محرومی مانند ایلام به ازای هر ١٠٠ سالمند مرد ٥٣ زن سالمند تنها وجود دارد.
این موضوع در استان‌های محروم بیشتر جلب توجه می‌کند و ضرورت دارد به موضوع ازدواج سالمندی توجه ویژه‌ای کنیم. با توجه به آمار و اعداد در سال‌های آینده مسأله زنانه شدن سالمندی موضوعی جدی است که باید برنامه‌های کشور مانند برنامه ششم توسعه نیز با نگاه به این مسائل تدوین شود.»
براتی‌سده ادامه داد: «مسأله زنانه شدن سالمندی و مشکلات مرتبط با آن را باید جدی بگیریم و به نحوی این مسائل را به سازمان مدیریت ارایه دهیم تا بتوانند در این راستا اقدامات لازم را به انجام برسانند.»
رئیس شورای ملی سالمندان در ادامه با ابراز نگرانی از این‌که درحال حاضر در حوزه مراقبت از زنان سالمند در کشور دچار مشکل شده‌ایم، گفت: «به نظر می‌رسد درحال حاضر برخی فرزندان تمایلی به نگهداری مادر سالمند خود ندارند و این تغییر نگرش‌هایی که در جامعه درحال رخ دادن است نیز یکی از عوامل ایجاد چنین پدیده‌هایی است.
طبق گزارشات صندوق جمعیت ملل متحد فاصله‌ای میان فرزندان و مادران آنها ایجاد شده است و آن به سبب افزایش تمایل فرزندان به زندگی مستقل است.»
براتی در ادامه با بیان اینگه اگر بتوان از پتانسیل‌های معاونت زنان ریاست‌جمهوری استفاده کرد، می‌توانیم این موضوعات را در برنامه ششم توسعه وارد کنیم، افزود: «موضوعاتی چون سلامت زنان، راهکارهای مراقبت از آنها، حمایت از خانواده‌هایی که از سالمند خود در منزل نگهداری می‌کنند، بازنشستگی سالمندان خصوصا زنان سالمند و غیره مسائلی هستند که نیاز به فرهنگسازی داشته و چنانچه بتوانیم فرهنگ مثبت سالمندی را در کشور جاری کنیم شاهد کاهش بسیاری از مشکلات خود در این حوزه خواهیم بود.»
او در ادامه به نقش موسسات مردم‌نهاد و فعالیت‌های جامعه‌محور در حوزه سالمندی اشاره کرد: «موسسات مردم نهاد با فعالیت‌های جامعه محوری که خصوصا توسط خود این قشر به انجام می‌رسد از ظرفیت‌های مهمی است و امیدواریم بتوانیم در سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرا از آنها استفاده کافی و لازم را داشته باشیم. در حین سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای قشر سالمند باید همواره به این موضوع توجه داشته باشیم که برنامه‌ریزی‌های ما برای گروهی انجام می‌شود که خود دارای تجربه، پختگی و دانش‌های کافی و لازم هستند که می‌توان از پتانسیل‌های آنها استفاده کافی را داشته باشیم.»
٤٥درصد زنان سرپرست خانوار بهزیستی سالمند هستند
«حسین نحوی‌نژاد»، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او گفت که ٤٥درصد زنان سرپرست خانوار سازمان بهزیستی کشور سالمندند: «توجه بیش از حد به زنانه و مردانه کردن موضوع سالمندی باعث می‌شود از اصل موضوع غافل شویم و این در حالی است که جمعیت سالمند کشور رو به افزایش است.
هرچند که پدیده زنانه شدن سالمندی باید مورد توجه قرار گیرد زیرا در آینده تعداد زنان سالمند نسبت به مردان بیشتر خواهد بود.»
او در ادامه درباره سکونت ملکی مردان سالمند گفت: «بیش از ٧٣درصد از مردان سالمند در خانه‌های ملکی خود زندگی می‌کنند. درحالی‌که تنها ٢٧درصد زنان سالمند سکونت ملکی دارند.»
نحوی‌نژاد با بیان این‌که میزان بازتوانی مردان سالمند درحال حاضر بیشتر از زنان سالمند بوده و حدودا ٢,٨ برابر آنهاست، گفت: «سالمندان افرادی هستند که از پتانسیل و ظرفیت بالایی برخوردار بوده و می‌توان از این ظرفیت در پیشبرد اهداف جامعه استفاده کرد.
او با اشاره به اقدامات صورت گرفته در هشت‌سال گذشته در دبیرخانه شورای ملی سالمندان، گفت: «اقدامات صورت گرفته در این دبیرخانه به منظور آن بود که بتوانیم توجه جامعه را نسبت به پدیده سالمندی جلب کنیم که خوشبختانه این امر محقق شد.
امروزه مسأله سالمندی از جهات مختلف مورد توجه دستگاههای کشور و همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد و غیره است و این در حالی است که دولت تدبیر و امید، مجلس شورای اسلامی و سایر دستگاههای دولتی هم درباره تکریم سالمندان برنامه‌های مدونی را دارند که علاوه بر آن وزارت کار و رفاه اجتماعی، شورای ملی سالمندان و سازمان بهزیستی تلاش می‌کنند تا خدمات گسترده‌تری را به سالمندان ارایه کنند.»
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در ادامه ضمن بیان آن‌که نباید مسأله سالمندی را زنانه - مردانه کرد، گفت: «خوشبختانه وزیر رفاه با دستور اکید خود تأکید کرده‌اند که دستگاههای بیمه‌ای و حمایتی باید مانند دو بازو در کنار یکدیگر عمل کنند.»
برقراری عدالت جنسیتی باعث بهبود شرایط زنان در سن سالمندی خواهد شد
«نرجس خلج»، مشاور امور زنان و خانواده سازمان بهزیستی کشور که یکی از سخنرانان نشست دیروز بود، زنانه شدن سالمندی را ناشی از افزایش امید به زندگی در زنان دانست: «افزایش امید به زندگی در زنان حاکی از موفقیت کشور در عرصه سلامت و رفاه بوده که مسأله خوشایندی است و نباید این افزایش جمعیت زنان سالمند را به شکل یک تهدید نگاه کرد بلکه اینها سرمایه‌های اجتماعی هستند که می‌توانند با یک برنامه‌ریزی درست تبدیل به فرصت شوند و به همان نسبت در صورت عدم برنامه‌ریزی مطلوب در سال‌های آتی می‌توانند مشکل ساز شوند.»
به گفته او، «نتیجه برقراری عدالت جنسیتی و ایجاد فرصت‌های حضور اجتماعی موثر زنان جوان، ایجاد اشتغال پایدار است که این مسأله خود باعث افزایش اعتماد به نفس، کسب درآمد، حفظ سلامت روحی و روانی این قشر و همچنین رسیدن آنها به سالمندی مطلوب خواهد بود.»
خلج گفت: «اهمیت و لزوم پرداختن به مسأله زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت و تاثیرگذار بر نیم دیگر از جمعیت کشور بر هیچ‌کس پوشیده نیست و امروزه نیز که با پدیده زنانه شدن سالمندی مواجه هستیم باید به این مسأله بیش از پیش توجه کرد.»
مشاور امور زنان و خانواده سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: «پدیده سالمندی زمانی که در کنار سیاست‌های جمعیتی مقام معظم رهبری قرار می‌گیرد موجب اعتدال و پختگی در جامعه می‌شود؛ درواقع در سال‌های آینده هم فراوانی جمعیت جوان و هم فراوانی جمعیت سالمند را در کنار هم خواهیم داشت که حضور این دو گروه در یک جامعه موجب پختگی و اعتدال می‌شود.»
خلج با اشاره به آن‌که تحقق بیمه زنان خانه‌دار پشتوانه محکمی در دوران سالمندی برای زنان خانه‌دار خواهد بود، ادامه داد: «با توجه به دغدغه‌های خانواده‌ها در دنیای مدرن و فرهنگسازی، احترام به سالمند و نگهداری سالمند باید با تکیه بر آموزه‌های دینی و ارزش‌های ملی مورد توجه واقع شود زیرا سالمندان و به‌خصوص سالمندان زن با برنامه‌ریزی‌های مدون می‌توانند از مظاهر قدرت نرم در حفظ و تقویت کانون خانواده بهره‌مند شوند.»
او در ادامه با بیان این‌که بعضی معتقدند وابستگی از پیامدهای سالمندی است، گفت: «باید برنامه‌ریزی‌های خود را به سمتی ببریم که وابستگی سالمندان به‌ویژه در حوزه اقتصادی به دیگران به کمترین حد ممکن برسد که این امر به‌خصوص در زنان به علت عدم ثبات اقتصادی آنها بسیار پررنگ‌تر و مهم‌تر است. هرچقدر فضای سالمندی زنان رو به بهبود برود، شادابی و سلامت سالمندان مرد نیز تقویت و کانون‌های خانواده نیز محکم‌تر خواهند شد.»
سالخوردگی زنانه در ایران
«سودابه احمدزاده»، معاون صندوق جمعیت سازمان ملل هم در این نشست گفت: «بسیاری از زنان سالمند کشور سرپرست خانوار هستند و این مسأله آسیب‌پذیری آنها را در دوران سالمندی بیشتر کرده است. جامعه ما به سمت سالخوردگی رفته و این سالخوردگی زنانه شده است و باید برای این مسأله فکری شود تا در آینده تبدیل به آسیب نشود.»
او در ادامه با بیان این‌که کشورهایی چون ژاپن و فرانسه درحال حاضر دارای سالخوردگی جمعیت هستند، اما کشور ایران هنوز به این مرحله نرسیده، گفت: «مسائلی چون زنانه شدن سالمندان، خاص کشور ایران نیست اما نکته خاصی که در ایران باید به آن توجه شود این است که بسیاری از زنان سالمند در ایران زنان سرپرست خانوار هستند.
این مسأله درحالی است که زنان سالمند اگر تنها نباشند و در زندگی همراه و همدمی داشته باشند، آسیب‌پذیری به مراتب کمتر خواهند داشت.» او در ادامه به تغییر سبک زندگی اشاره کرد: «طبیعی است که در یک محیط شهری و زندگی آپارتمانی، مردم امکانات سال‌های پیش برای نگهداری از سالمندان را نداشته باشند و حتی اگر درنظر بگیریم ارزش‌های آنها تغییر نکرده باشد نیز باید بدانیم امکانات کافی برای نگهداری سالمندان در خانه وجود ندارد.
باید این امکانات را برای خانواده‌ها ایجاد کنیم و همچنین محیط‌های شهری را برای زندگی سالمندان فراهم کرد. فراهم‌آوری این مسائل کار سختی نیست، بلکه تنها نیاز به چشم‌انداز، دوراندیشی و همت دارد.»
روزنامه شهروند در گزارشی از نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» نوشت: موضوعات و آمارهای مربوط به زنانه شدن سالمندی در ایران اما همچنان ادامه دارد. نمونه‌اش آمارها و خبرهایی است که دیروز در نشست «بررسی وضع زنانه شدن سالمندی» و از زبان مسئولان سازمان بهزیستی و معاونت امور زنان اعلام شد.
«شهیندخت مولاوردی»، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری دیروز در این نشست که در سازمان بهزیستی برگزار شد، از آمدن سن سالمندی زنان به زیر ٥٨سال گفت و رئیس سازمان بهزیستی کشور از تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان خبر داد.
مولاوردی در ابتدای سخنانش گفت که سن سالمندی زنان در سال‌های اخیر، دو‌سال کم شده است: «سن سالمندی در زنان در سال‌های اخیر دو‌سال کاهش پیدا کرده و از ٦٠ به ٥٨ سالگی رسیده است که افسردگی و برخی بیماری‌ها که زنان با آن درگیر هستند می‌تواند از دلایل این موضوع باشد.»
او گفت: «سالمندان ما نمی‌دانند که روزی به نام آنها در تقویم بین‌المللی نامگذاری شده است و می‌توانند از این روز در پیگیری مطالبات خود استفاده کنند. سازمان بین‌المللی کار در آماری آورده است که بیش از نیمی از جمعیت ٦٥سال به بالا که حدود ٣٠٠میلیون در سراسر جهان هستند از مراقبت‌های بلندمدت محرومند.
در سراسر جهان با انقلاب جمعیتی رو به رو هستیم که این تغییرات در ایران نیز گسترده و قابل مشاهده است و شرایطی به وجود آمده که در میانه قرن بیست و یکم شاهد جمعیت سالخورده در کشور خواهیم بود.» معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان این‌که زندگی سالمندان متاثر از تغییرات اجتماعی است، ادامه داد: «ما درحال گذراندن مرحله چهار گذار اپیدمی‌یولوژیک هستیم که طول عمر را افزایش می‌دهد اما ظرفیت‌های لازم متناسب با تغییرات هنوز ایجاد نشده است.
آنچه قابل پیش‌بینی است توسعه فرآیند حمایت‌های رسمی در آینده نزدیک است که حمایت‌های رسمی خانوادگی نیز به تبع آن بیشتر می‌شود.» به گفته او «درسال ١٣٣٥ به ازای هر ١٠٠زن سالمند ١١١ مرد سالمند، درسال ٨٥ به ازای هر ١٠٠ زن سالمند ١٠٤ مرد سالمند و درسال ٩٠ به ازای هر ١٠٠ زن سالمند ٩٦ مرد سالمند وجود داشتند که حکایت از افزایش تعداد زنان سالمند دارد.»
معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان این‌که نیازهای زنان سالمند نسبت به مردان سالمند بیشتر است، گفت: «به همین دلیل زنان سالمند بیشتر از مردان به سرای سالمندان سپرده می‌شوند و از طرف دیگر، زنان سالمند بسیار دیر با شرایط خود کنار می‌آیند که به شرایط آنها دامن می‌زنند و شرایط نگهداری آنها در منزل را دشوار می‌کند.»
مولاوردی با اشاره به برنامه‌های شورایعالی رفاه در زمینه سالمندان، گفت: « باید برنامه‌های جامعی برای زنان سالمند درنظر بگیریم تا این دوره؛ دوره سلامتی برای سالمندان باشد.
دو کارگروه حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار و حمایت اجتماعی از زنان بهبود یافته در وزارت رفاه تشکیل شده است و نیاز به کارگروهی مشابه در امور سالمندی هم داریم. امیدواریم با هماهنگی بین دستگاه‌ها و پرهیز از پراکنده کاری بتوانیم به برنامه جامعی برسیم که ضمن آن از تجربه، دانش و تخصص سالمندان برای برنامه‌های خود استفاده کنیم.»
تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان در بهزیستی
رئیس سازمان بهزیستی کشور در ادامه این نشست از تدوین لایحه حمایت از حقوق سالمندان در بهزیستی خبر داد.
«انوشیروان محسنی بندپی» در ابتدای سخنانش گفت: «سالمندی موضوعی اجتناب‌ناپذیر است و شرایط اجتماعی، فردی و سلامت اوضاعی را به وجود آورده که با سالمندان به‌عنوان یک قشر اجتماعی روبه‌رو هستیم.»
به گفته او، سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرده درسال ٢٠٢٥ جمعیت زیر ١٤سال و جمعیت سالمند کشورها برابری کند: «طبق مطالعات انجام شده میزان فشار خون و بیماری‌های قلب و عروق و مصرف دارو در زنان سالمند نسبت به مردان بیشتر است اما از سوی دیگر کیفیت زندگی و سواد مردان سالمند نسبت به زنان بالاتر است.»
رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: «با توجه به بالا رفتن امید زندگی در زنان در سال‌های اخیر جمعیت سالمندی زنان رو به افزایش است. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی باید به دو قشر سالمندان با سن خیلی بالا و زنان سالمند نگاه ویژه داشته باشیم.»
محسنی‌بندپی با اشاره به این‌که سازمان بهزیستی به‌عنوان متولی امور سالمندان دبیرخانه شورای سالمندی را هم در خود جای داده است، گفت: «ما استراتژی‌های مشخصی در این حوزه داریم و سند سالمندی و لایحه حمایت از حقوق سالمندان را تدوین کرده‌ایم و نخستین اقدام ما، تغییر نگاه در جامعه نسبت به سالمندان است.
ما با سالمند شدن زنان روبه‌رو هستیم که دارای علم و نبوغ هستند و باید از تجربه و تخصص آنها استفاده کنیم. استراتژی دیگر ما، حمایت‌های اجتماعی، بیمه پایه سلامت و بیمه تکمیلی است.» به گفته رئیس سازمان بهزیستی کشور، «دولت یازدهم به‌رغم مشکلات مالی در سال ٩٤ که سخت‌ترین سال مالی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است لایحه حمایت از حقوق معلولان را در شهریور سال جاری به مجلس تقدیم کرده و امیدواریم با برنامه‌های پیش رو سالمندان هم از حمایت دولت یازدهم بهره‌مند شوند.»
زنانه شدن سالمندی یک موضوع جدی است
«فرید براتی سده»، رئیس شورای ملی سالمندان یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او دیروز در میان حرف‌هایش یک نکته جالب برای گفتن داشت؛ این‌که تابوی ازدواج سالمندان در ایران باید شکسته شود: «ازدواج سالمندی خصوصا برای زنان سالمند و لزوم شکستن تابوی ازدواج سالمندی مهم است چرا که درحال حاضر ٩٢درصد زنان سالمند تنها زندگی می‌کنند. متاسفانه اکنون در جامعه ايران، ازدواج مجدد زنان پس از فوت همسرانشان يک تابو محسوب مي‌شود و بايد براي تغيير اين وضعيت برنامه‌ريزي‌هاي فرهنگي در دستور کار مسئولان قرار گيرد.»
او گفت: «٦٥ صدم‌درصد مردان ٣٥ تا ٦٤سال در اثر فوت همسر تنها هستند درحالی‌که این رقم در زنان این گروه سنی ٦٥,٧درصد را نشان می‌دهد؛ همچنین آن‌که تنها هشت‌درصد مردان بالای ٦٥سال فاقد همسر هستند درحالی‌که این رقم در زنان سالمند تنها ٩٢درصد است و در استان‌های محرومی مانند ایلام به ازای هر ١٠٠ سالمند مرد ٥٣ زن سالمند تنها وجود دارد.
این موضوع در استان‌های محروم بیشتر جلب توجه می‌کند و ضرورت دارد به موضوع ازدواج سالمندی توجه ویژه‌ای کنیم. با توجه به آمار و اعداد در سال‌های آینده مسأله زنانه شدن سالمندی موضوعی جدی است که باید برنامه‌های کشور مانند برنامه ششم توسعه نیز با نگاه به این مسائل تدوین شود.»
براتی‌سده ادامه داد: «مسأله زنانه شدن سالمندی و مشکلات مرتبط با آن را باید جدی بگیریم و به نحوی این مسائل را به سازمان مدیریت ارایه دهیم تا بتوانند در این راستا اقدامات لازم را به انجام برسانند.»
رئیس شورای ملی سالمندان در ادامه با ابراز نگرانی از این‌که درحال حاضر در حوزه مراقبت از زنان سالمند در کشور دچار مشکل شده‌ایم، گفت: «به نظر می‌رسد درحال حاضر برخی فرزندان تمایلی به نگهداری مادر سالمند خود ندارند و این تغییر نگرش‌هایی که در جامعه درحال رخ دادن است نیز یکی از عوامل ایجاد چنین پدیده‌هایی است.
طبق گزارشات صندوق جمعیت ملل متحد فاصله‌ای میان فرزندان و مادران آنها ایجاد شده است و آن به سبب افزایش تمایل فرزندان به زندگی مستقل است.»
براتی در ادامه با بیان اینگه اگر بتوان از پتانسیل‌های معاونت زنان ریاست‌جمهوری استفاده کرد، می‌توانیم این موضوعات را در برنامه ششم توسعه وارد کنیم، افزود: «موضوعاتی چون سلامت زنان، راهکارهای مراقبت از آنها، حمایت از خانواده‌هایی که از سالمند خود در منزل نگهداری می‌کنند، بازنشستگی سالمندان خصوصا زنان سالمند و غیره مسائلی هستند که نیاز به فرهنگسازی داشته و چنانچه بتوانیم فرهنگ مثبت سالمندی را در کشور جاری کنیم شاهد کاهش بسیاری از مشکلات خود در این حوزه خواهیم بود.»
او در ادامه به نقش موسسات مردم‌نهاد و فعالیت‌های جامعه‌محور در حوزه سالمندی اشاره کرد: «موسسات مردم نهاد با فعالیت‌های جامعه محوری که خصوصا توسط خود این قشر به انجام می‌رسد از ظرفیت‌های مهمی است و امیدواریم بتوانیم در سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرا از آنها استفاده کافی و لازم را داشته باشیم. در حین سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای قشر سالمند باید همواره به این موضوع توجه داشته باشیم که برنامه‌ریزی‌های ما برای گروهی انجام می‌شود که خود دارای تجربه، پختگی و دانش‌های کافی و لازم هستند که می‌توان از پتانسیل‌های آنها استفاده کافی را داشته باشیم.»
٤٥درصد زنان سرپرست خانوار بهزیستی سالمند هستند
«حسین نحوی‌نژاد»، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او گفت که ٤٥درصد زنان سرپرست خانوار سازمان بهزیستی کشور سالمندند: «توجه بیش از حد به زنانه و مردانه کردن موضوع سالمندی باعث می‌شود از اصل موضوع غافل شویم و این در حالی است که جمعیت سالمند کشور رو به افزایش است.
هرچند که پدیده زنانه شدن سالمندی باید مورد توجه قرار گیرد زیرا در آینده تعداد زنان سالمند نسبت به مردان بیشتر خواهد بود.»
او در ادامه درباره سکونت ملکی مردان سالمند گفت: «بیش از ٧٣درصد از مردان سالمند در خانه‌های ملکی خود زندگی می‌کنند. درحالی‌که تنها ٢٧درصد زنان سالمند سکونت ملکی دارند.»
نحوی‌نژاد با بیان این‌که میزان بازتوانی مردان سالمند درحال حاضر بیشتر از زنان سالمند بوده و حدودا ٢,٨ برابر آنهاست، گفت: «سالمندان افرادی هستند که از پتانسیل و ظرفیت بالایی برخوردار بوده و می‌توان از این ظرفیت در پیشبرد اهداف جامعه استفاده کرد.
او با اشاره به اقدامات صورت گرفته در هشت‌سال گذشته در دبیرخانه شورای ملی سالمندان، گفت: «اقدامات صورت گرفته در این دبیرخانه به منظور آن بود که بتوانیم توجه جامعه را نسبت به پدیده سالمندی جلب کنیم که خوشبختانه این امر محقق شد.
امروزه مسأله سالمندی از جهات مختلف مورد توجه دستگاههای کشور و همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد و غیره است و این در حالی است که دولت تدبیر و امید، مجلس شورای اسلامی و سایر دستگاههای دولتی هم درباره تکریم سالمندان برنامه‌های مدونی را دارند که علاوه بر آن وزارت کار و رفاه اجتماعی، شورای ملی سالمندان و سازمان بهزیستی تلاش می‌کنند تا خدمات گسترده‌تری را به سالمندان ارایه کنند.»
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در ادامه ضمن بیان آن‌که نباید مسأله سالمندی را زنانه - مردانه کرد، گفت: «خوشبختانه وزیر رفاه با دستور اکید خود تأکید کرده‌اند که دستگاههای بیمه‌ای و حمایتی باید مانند دو بازو در کنار یکدیگر عمل کنند.»
برقراری عدالت جنسیتی باعث بهبود شرایط زنان در سن سالمندی خواهد شد
«نرجس خلج»، مشاور امور زنان و خانواده سازمان بهزیستی کشور که یکی از سخنرانان نشست دیروز بود، زنانه شدن سالمندی را ناشی از افزایش امید به زندگی در زنان دانست: «افزایش امید به زندگی در زنان حاکی از موفقیت کشور در عرصه سلامت و رفاه بوده که مسأله خوشایندی است و نباید این افزایش جمعیت زنان سالمند را به شکل یک تهدید نگاه کرد بلکه اینها سرمایه‌های اجتماعی هستند که می‌توانند با یک برنامه‌ریزی درست تبدیل به فرصت شوند و به همان نسبت در صورت عدم برنامه‌ریزی مطلوب در سال‌های آتی می‌توانند مشکل ساز شوند.»
به گفته او، «نتیجه برقراری عدالت جنسیتی و ایجاد فرصت‌های حضور اجتماعی موثر زنان جوان، ایجاد اشتغال پایدار است که این مسأله خود باعث افزایش اعتماد به نفس، کسب درآمد، حفظ سلامت روحی و روانی این قشر و همچنین رسیدن آنها به سالمندی مطلوب خواهد بود.»
خلج گفت: «اهمیت و لزوم پرداختن به مسأله زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت و تاثیرگذار بر نیم دیگر از جمعیت کشور بر هیچ‌کس پوشیده نیست و امروزه نیز که با پدیده زنانه شدن سالمندی مواجه هستیم باید به این مسأله بیش از پیش توجه کرد.»
مشاور امور زنان و خانواده سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: «پدیده سالمندی زمانی که در کنار سیاست‌های جمعیتی مقام معظم رهبری قرار می‌گیرد موجب اعتدال و پختگی در جامعه می‌شود؛ درواقع در سال‌های آینده هم فراوانی جمعیت جوان و هم فراوانی جمعیت سالمند را در کنار هم خواهیم داشت که حضور این دو گروه در یک جامعه موجب پختگی و اعتدال می‌شود.»
خلج با اشاره به آن‌که تحقق بیمه زنان خانه‌دار پشتوانه محکمی در دوران سالمندی برای زنان خانه‌دار خواهد بود، ادامه داد: «با توجه به دغدغه‌های خانواده‌ها در دنیای مدرن و فرهنگسازی، احترام به سالمند و نگهداری سالمند باید با تکیه بر آموزه‌های دینی و ارزش‌های ملی مورد توجه واقع شود زیرا سالمندان و به‌خصوص سالمندان زن با برنامه‌ریزی‌های مدون می‌توانند از مظاهر قدرت نرم در حفظ و تقویت کانون خانواده بهره‌مند شوند.»
او در ادامه با بیان این‌که بعضی معتقدند وابستگی از پیامدهای سالمندی است، گفت: «باید برنامه‌ریزی‌های خود را به سمتی ببریم که وابستگی سالمندان به‌ویژه در حوزه اقتصادی به دیگران به کمترین حد ممکن برسد که این امر به‌خصوص در زنان به علت عدم ثبات اقتصادی آنها بسیار پررنگ‌تر و مهم‌تر است. هرچقدر فضای سالمندی زنان رو به بهبود برود، شادابی و سلامت سالمندان مرد نیز تقویت و کانون‌های خانواده نیز محکم‌تر خواهند شد.»
سالخوردگی زنانه در ایران
«سودابه احمدزاده»، معاون صندوق جمعیت سازمان ملل هم در این نشست گفت: «بسیاری از زنان سالمند کشور سرپرست خانوار هستند و این مسأله آسیب‌پذیری آنها را در دوران سالمندی بیشتر کرده است. جامعه ما به سمت سالخوردگی رفته و این سالخوردگی زنانه شده است و باید برای این مسأله فکری شود تا در آینده تبدیل به آسیب نشود.»
او در ادامه با بیان این‌که کشورهایی چون ژاپن و فرانسه درحال حاضر دارای سالخوردگی جمعیت هستند، اما کشور ایران هنوز به این مرحله نرسیده، گفت: «مسائلی چون زنانه شدن سالمندان، خاص کشور ایران نیست اما نکته خاصی که در ایران باید به آن توجه شود این است که بسیاری از زنان سالمند در ایران زنان سرپرست خانوار هستند.
این مسأله درحالی است که زنان سالمند اگر تنها نباشند و در زندگی همراه و همدمی داشته باشند، آسیب‌پذیری به مراتب کمتر خواهند داشت.» او در ادامه به تغییر سبک زندگی اشاره کرد: «طبیعی است که در یک محیط شهری و زندگی آپارتمانی، مردم امکانات سال‌های پیش برای نگهداری از سالمندان را نداشته باشند و حتی اگر درنظر بگیریم ارزش‌های آنها تغییر نکرده باشد نیز باید بدانیم امکانات کافی برای نگهداری سالمندان در خانه وجود ندارد.
باید این امکانات را برای خانواده‌ها ایجاد کنیم و همچنین محیط‌های شهری را برای زندگی سالمندان فراهم کرد. فراهم‌آوری این مسائل کار سختی نیست، بلکه تنها نیاز به چشم‌انداز، دوراندیشی و همت دارد.»
