درآمد نفتی دولت‌های پس از انقلاب چقدر بوده است؟

مرور میزان تولید، صادرات و درآمدهای نفتی کشور در 8 دولت بعد از انقلاب از سال 1360 به این‌سو، ما را به ارقامی قابل تامل سوق می‌دهد و آن اینکه در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد (دولتهای نهم و دهم) درآمدهای نفتی برابر 57 درصد درآمدهای نفتی کل تاریخ جمهوری اسلامی ایران است.

آمار‌ها حاکی از آن است که درآمد حاصل از فروش نفت در دولت میرحسین موسوی معادل 102.72 میلیارد دلار، در دولت هاشمی رفسنجانی 123.6 میلیارد دلار، در دولت خاتمی 176 میلیارد دلار و در دولت احمدی‌نژاد نیز 270 میلیارد دلار بوده است.

بررسی درآمد حاصل از فروش نفت خام نشان می‌دهد متوسط درآمد سالانه دوره دولت احمدی‌نژاد 2.5 برابر متوسط درآمد سالانه دوره خاتمی، 4.2 برابر دوره هاشمی و 4.8 برابر دوره موسوی بوده اما با وجود افزایش قیمت نفت طی سالهای 82 تا 84 ، میزان تولید نفت کاهش یافته و درآمدهای سالانه نفتی از 113 میلیارد دلار به 50 میلیارد دلار رسیده است.

قدر مسلم آن که پس از کاهش تولید نفت خام در سال‌های اول انقلاب، سطح تولید هیچ‌گاه به شش میلیون بشکه در روز نرسید و به آن دوران بازنگشت ولی با افزایش بهای نفت خام درآمد حاصل از صادرات نفت افزایش پیدا کرد که بیشترین نمود آن را در دولت‌های نهم و دهم شاهد بوده‌ایم بطوری که درآمد حاصل از فروش نفت خام در دولت نهم بالغ بر 258 میلیارد دلار بوده که 35 درصد کل درآمد 735 میلیارد دلاری بعد از سال 57 را شامل می‌شود.

از نفت 13 دلاری تا اداره جنگ

مطالعه آمارهای قیمت نفت در 8 دولت بعد از انقلاب نشان می‌دهد که در دولت موسوی که با دوران جنگ تحمیلی نیز همزمان بوده به طور متوسط قیمت هر بشکه نفت ایران برابر 23.53 دلار یعنی بین 13 تا 33 دلار در نوسان بوده است و این در حالی است که از سال 1365 به بعد یعنی زمان اوج گرفتن جنگ تحمیلی اوضاع روبه وخامت بیشتری رفت و قیمت هر بشکه نفت ایران به پایین‌ترین رقم خود یعنی 13 دلار رسید در سال 1366 دیگر بار قیمت هر بشکه نفت به حدود 17 ‌دلار رسید اما سال در سال 1367 باز هم شاهد سقوط و رسیدن قیمت نفت خام به 13 ‌دلار هستیم.

بر پایه این گزارش؛ در این دوره 4 میلیاردو 391 ‌میلیون و 680 بشکه نفت‌خام ایران بفروش رساندیم تا مجموع درآمد‌های نفت در دولت میرحسین موسوی 102.72 ‌میلیارد ‌دلار باشد.

کاهش 28 درصدی قیمت نفت و افزایش 20 درصدی درآمد در دوران سازندگی

دوران ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی که با پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی همراه بود قیمت نفت نزدیک به 28 درصد هم نسبت به دوره قبل کاهش داشت، اما درآمدهای نفتی با رشد بیش از 20 ‌درصدی هم روبه‌رو بود. اگرچه طی این مدت زیرساخت‌های صنعت نفت ترمیم و صادرات نفت ایران بار دیگر جان گرفت، اما همچنان شاهد پایین بودن قیمت نفت هستیم. طی این دوره نفت به طور متوسط با بهای 17 دلار به فروش رفت و طی این دوره 2256 هزار بشکه در روز نفت صادر شد و 123 میلیاردو 60 میلیون‌دلار برای کشور در پی داشت.

شدت فرود و فراز قیمت‌ها در دوره اصلاحات

در زمان 8 ساله دولت اصلاحات، قیمت هر بشکه نفت ایران برابر با 22.76 ‌دلار بوده که نشان‌دهنده افزایش 33 ‌درصدی قیمت نفت ایران در این دوره نسبت به دوره قبل است در این دوره به‌طور میانگین روزانه 2280 ‌هزار بشکه نفت صادرات داشته‌ایم و کل درآمد نفتی در سال 1376 تا 1384 برابر، 206.27 میلیارد‌دلار بوده است.

قیمت هر بشکه نفت ایران طی سال‌های 1376 تا 1384 به‌ترتیب برابر 24.18، 97.11، 25.17 75.26، 9.22، 52.23، 89.26، و 6.34 ‌دلار برای هر بشکه بوده است.

سال‌های رویایی قیمت نفت

دوران8 ساله احمدی‌نژاد که باید آن را دوران رویایی درآمدهای نفتی نامید قیمت نفت به یکباره جهشی تاریخی پیدا کرد و تا 110 دلار در هر بشکه نیز صعود کرد تا درآمدهای نفتی دولت پاکدست! را به بالا‌ترین حد خود برساند.

از سال 1385 یعنی یک سال بعد از تشکیل دولت نهم درآمد نفتی ایران ناگهان به 62.01 ‌میلیارد‌دلار رسید، در سال 1386 درآمد نفت ایران برابر 81.6 میلیارد‌دلار و در سال 1387 به 81.9 ‌میلیارد‌دلار رسید. در سال 1388 درآمدهای نفتی کاهش یافته و به 62 میلیارد‌دلار رسید اما در سال 1389 درآمدهای نفتی بار دیگر با رشد به 74 ‌میلیارد‌دلار رسید.

سال 90که سالی طلایی برای طلای سیاه است درآمدهای نفتی به 113 ‌میلیارد‌دلار می‌رسد، اما در سال 91 دیگر با روند کاهش را طی کرده و به 50 میلیارد دلار می‌رسد.

اما آمار تولید و صادرات نفت نیز طی دولتهای گذشته نیز ارقام شگرفی را پیش روی ما قرار می‌دهد به طوری که طی سالهایی که نفت خود را به اوج قیمتی می‌رساند تولید رشد چندانی نداشته بعنوان نمونه در سال 1384 هر بشکه نفت 50.66دلار بوده که بیش از 46 ‌درصد افزایش بها داشته، اما صادرات و تولید تنها دو‌درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. در سال 85 نیز نسبت به سال 84 با افزایش قیمت بیش از 20 ‌درصدی قیمت نفت ایران مواجه هستیم، نفت هر بشکه 60 دلاری در حالی صادر شد که تولید و صادرات ایران بیش از 6 درصد هم نسبت به سال گذشته کاهش و به 2 هزارو 433 ‌هزار بشکه در روز رسیده بود.

در سال 86 پس از کاهش بیش از 6 درصدی تولید روزانه، با افزایش نزدیک به 2 درصدی تولید، صادرات نفت ایران به 2 هزارو 480 ‌ بشکه در روز می‌رسد و همزمان قیمت نفت ایران هم با بیش از 13 درصد افزایش نسبت به سال قبل به 69.3 ‌دلار در هر بشکه می‌رسد.

در سال 1387 با وجود افزایش 37درصدی قیمت، (نفت 94.66 دلاری) میزان تولید 17 درصد نیز کاهش می‌یابد بطوری که میزان تولید به 2 هزارو 56 هزار بشکه در روز رسیده است.

اما در سال 1388 یعنی زمانی که قیمت نفت کاهش می‌یابد تولید نفت ایران با 7 درصد افزایش به صادرات روزانه 2 هزار 202 بشکه در روز می‌رسد. در سال 1389 نیز قیمت هر بشکه نفت به 76 ‌دلار رسیده بود و بیش از 24 ‌درصد نسبت به سال قبل رشد داشت، تولید و صادرات نفت ایران تنها نزدیک به 3 درصد افزایش یافت.

در سال 1390 شاهد نفت هر بشکه 110 دلار هستیم که میزان درآمدهای نفتی به 113 میلیارد دلار می‌رسد و در سال 1391 با نفت 107 دلاری درآمد نفتی کشور به 50 ‌میلیارد ‌دلار می‌رسد.

دوران افول بهای طلای سیاه

در سال 1392 که آغازگر کاهش شتابان قیمت نفت بود هر بشکه نفت ایران با بهای 104 دلار معامله می‌شود و درآمدهای نفتی حاصل از صادرات به 41 میلیارد و 610 میلیون دلار می‌رسد.

در سال1393 نسبت به سال قبل از آن، 12 درصد از تولید روزانه نفت و 14.8 درصد نیز از صادرات نفت کاسته شده که البته این روند بیشتر ریشه در کاهش بهای نفت داشته است.

بر اساس این گزارش در سال 1393 ، معادل 6.03 میلیون بشکه نفت در روز تولید شده که از آن میزان حدود 1.4 میلیون بشکه در روز صادر شده است.

ناگفته پیداست که اقتصاد ایران پس از انقلاب اسلامی شاهد بحران‌ها و نوسانات زیادی ناشی از تحولات اقتصادی-سیاسی منطقه و جهان بوده که از جمله آن‌ها می‌توان از جنگ، کاهش قیمت نفت، تحریم اقتصادی و... نام برد. اما همواره کاهش درآمدهای نفتی، هشداری برای بودجه دولت بوده و آنچه در مقایسه درآمدهای نفتی دولت‌ها بیشترین توجهات را به خود جلب می‌کند اینکه در زمان رشد قیمت نفت افزایش تولید آن نیز عقلانی و اقتصادی‌تر است اما دلیل کاهش تولید غیر منطقی مشخص نیست و البته این سوال را در ذهن متبادر می‌کند چرا با وجود رشد رویایی قیمت نفت در برهه‌ای از تاریخ 9 دولت بعد از انقلاب اسلامی چرا مردم فقیر‌تر شدند؟

منبع: ایلنا