شب قدر، یکی از شبهای ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است. شب نزول قرآن، تقدیر امور، بخشش گناهان است. شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است.
عصرپرس، «قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر،اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.
بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه‌ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.
در قرآن کریم آیهاى که به صراحت بیان کند شب قدر چه شبى است دیده نمیشود. ولى از جمع بندى چند آیه از قرآن کریم میتوان فهمید که شب قدر یکى از شبهاى ماه مبارک رمضان است.
قرآن کریم از یک سو میفرماید: « انا انزلناه فى لیله مبارکه.» این آیه گویاى این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوى دیگر میفرماید: « شهررمضان الذى انزل فیه القرآن» و گویاى این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است.
و در سوره قدر میفرماید: «انا انزلناه فى لیله القدر.» از مجموع این آیات استفاده می‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شبهاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزى برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار میتوان آن شب(شب قدر) را معین کرد.
در بعضى از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم السلام شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آن‌ها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است. وعدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.
پس از دیدگاه روایات ائمه اهل بیت علیهم السلام شب قدر از شبهاى ماه رمضان و یکى از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است.
شبی که از هزار ماه برتر است
برترین شب، شب قدر، یکی از شبهای ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است. شب نزول قرآن، تقدیر امور، بخشش گناهان است. شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. شب زنده داران باید تلاش کنند تا غفران الهی در این شب شامل حالشان گردد.
شب قدر، شبی است که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت‌‌ها‌ی انسان تقدیر می‌گردد. شب قدر یکی از شبهای نیمه دوم ماه رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شبهای نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان است.
دراین شب که شب نزول قرآن به شمار می‌آید - امور خیر و شر مردم، ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه‌ای که در طول سال متناسب با اراده، دعا و قابلیت انسان واقع می‌شود، تقدیر می‌گردد.
شب قدر، همیشه و هر سال تکرار می‌شود. عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و بهره برداری از آن در نیکویی سرنوشت یک ساله، بسیار مؤثر است. در این شب، تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می‌شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می‌گردد.
امشب نخستین شب قدر از ماه رمضان امسال است اما سایه ویروس منحوس کرونا که از اسفندماه سال گذشته بر سر ایرانیان سنگینی می‌کند و سبب تعطیلی حرم‌های مطهر امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س) و حضرت شاهچراغ(ع) شده است.
اما احیا شبهای قدر امسال با سالهای گذشته متفاوت شده است به گونه‌ای که وزیر بهداشت برای حفظ سلامت مردم در سخنانی درباره نحوه برپایی این شب‌ها در مساجد کشور تاکید می‌کند. افراد مسن، افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای و کودکان به این اماکن نروند. در عین حال افرادی که حضور پیدا می کنند فاصله‌گذاری یک متر را با دیگران رعایت کنند، ماسک و دستکش به همراه داشته باشند، قرآن و مهر و سجاده را از خانه با خود ببرند. در مساجدی که فضای درونی کمی دارد، در شبستان‌ها و فضای بیرون که اولویت هم با فضاهای باز است، با فاصله‌گذاری استفاده کنند.
اعمال شب نوزدهم:
اوّل:غسل کردن.
علاّمه مجلسی فرموده: بهتر است غسل این شب‌ها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد که نماز شام را با غسل بخواند.
دوم:دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحید» خوانده و پس از فراغت از نماز «هفتاد مرتبه» بگوید:
«أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ»
سوم:قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید:
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ وَفِیهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَأَسْماؤُكَ الْحُسْنىٰ وَمَا یُخافُ وَیُرْجىٰ أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ؛
خدایا؛ از تو درخواست می‌کنم به حق کتاب نازل‌شده‌ات و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگ‌ترت و نام‌های نیکوترت و آنچه بیم‌انگیز است و امیدبخش، این که مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی.
سپس هر حاجت که دارد بخواهد.
چهارم:قرآن مجید را روی سر بگذارد و بگوید:
اللّٰهُمَّ بِحَقِّ هٰذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَبِحَقِّكَ عَلَیْهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ؛
خدایا؛ به حق این قرآن و به حق کسی که آن را بر او فرستادی و به حق هر مؤمنی که او را در قرآن ستودی و به حق خود بر آنان، پس احدی شناساتر از تو به حق تو نیست.
سپس 10 مرتبه بگو: «بِکَ یَا اللّٰهُ» و 10 مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و 10 مرتبه «بِعَلِیٍّ» و 10 مرتبه «بِفَاطِمَةَ» و 10 مرتبه «بِالْحَسَنِ» و 10 مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» و 10 مرتبه «بِعَلِیِّ‌بْنِ الْحُسَیْنِ» و 10 مرتبه «بِمُحَمَّدِبْنِ عَلِیٍّ» و 10 مرتبه «بِجَعْفَرِبْنِ مُحَمَّدٍ» و 10 مرتبه «بِمُوسَى‌بْنِ جَعْفَرٍ» و 10 مرتبه «بِعَلِیِّ‌بْنِ مُوسَى» و 10 مرتبه «بِمُحَمَّدِبْنِ عَلِیٍّ» و 10 مرتبه «بِعَلِیِّ‌بْنِ مُحَمَّدٍ» و 10 مرتبه «بِالْحَسَنِ‌بْنِ عَلِیٍّ» و 10 مرتبه «بِالْحُجَّةِ»؛
به ذاتت ای خدا؛ به حق محمّد؛ به حق على؛ به حق فاطمه؛ به حق حسن؛ به حق حسین؛ به حق على‌بن الحسین؛ به حق محمّدبن على؛ به حق جعفربن محمّد؛ به حق موسى‌بن جعفر؛ به حق على‌بن موسى؛ به حق محمدبن على؛ به حق على‌بن محمّد؛ به حق حسن‌بن على؛ به حق حجّت.
پس هر حاجتى که دارى از خدا بخواه.
پنجم:زیارت امام حسین علیه السلام. در روایت آمده: هنگامی که شب قدر می‌شود، منادی از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می‌دهد که خدا هرکه را به زیارت مزار امام حسین علیه السلام آمده آمرزید.
ششم:این شب‌ها را احیا بدارد؛ روایت شده: هرکه شب قدر را اِحیا بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند به‌شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و پیمانه دریاها باشد.
هفتم:صد رکعت نماز به‌جا آورد که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، 10 مرتبه «توحید» بخواند.
هشتم: این دعا را بخواند:
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَمْسَیْتُ لَكَ عَبْداً داخِراً لَاأَمْلِكُ لِنَفْسِى نَفْعاً وَلاضَرّاً وَلاأَصْرِفُ عَنْها سُوءً، أَشْهَدُ بِذٰلِكَ عَلَىٰ نَفْسِى، وَأَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِى، وَقِلَّةِ حِیلَتِى، فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ‌مُحَمَّدٍ وَأَنْجِزْ لِى مَا وَعَدْتَنِى وَجَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فِى هٰذِهِ اللَّیْلَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَىَّ مَا آتَیْتَنِى فَإِنِّى عَبْدُكَ الْمِسكِینُ الْمُسْتَكِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ. اللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْنِى ناسِیاً لِذِكْرِكَ فِیما أَوْلَیْتَنِى، وَلاغافِلاً لِإِحْسانِكَ فِیما أَعْطَیْتَنِى، وَلَاآیِساً مِنْ إِجابَتِكَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّى فِى سَرَّاءَ كُنْتُ أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ شِدَّةٍ أَوْ رَخاءٍ أَوْ عافِیَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْماءَ إِنَّكَ سَمِیعُ الدُّعاءِ.
خدایا، شام کردم درحالی‌که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم که برای خویش سود و زیانی را به‌دست ندارم و نمی‌توانم از خود پیش‌آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می‌دهم و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره‌ام اعتراف می‌کنم، خدایا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن و آنچه را به من عنایت فرموده‌ای کامل ساز که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست و خوار توأم. خدایا، مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودی و نه فراموش کننده احسانت، در آنچه عطایم نمودی و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی شود، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت، همانا تو شنونده دعایی.
کفعمی از امام زین‌العابدین علیه السلام روایت کرده که حضرت در این شب‌ها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود این دعا را می‌خواند.
علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شب‌ها، درخواست آمرزش و دعا است برای حوایج دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان که زنده‌اند و چه آنان که از دنیا رفته‌اند و خواندن اذکار و صلوات بر محمّد و آل محمّد (صلّی اللّه علیه و آله) به هر اندازه که بتواند.
در بعضی از روایات وارد شده: دعای «جوشن‌کبیر» را در این سه شب بخواند. روایت شده که خدمت رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) عرض شد: اگر شب قدر را یافتم، از خدا خود چه بخواهم؟ فرمود: عافیت.
نهم:گفتن «صد مرتبه»: أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّی وَأَتُوبُ إِلَیْهِ.
دهم:گفتن «صد مرتبه»: اللّٰهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ؛ خدایا؛ قاتلان امیرالمؤمنین را لعنت کن.
