اخبار مهم ایران و جهان را با عصر پرس مرور نمائید      
به روز شده در: ۰۸ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۲:۳۹
کد خبر: ۱۲۶۳
تاریخ انتشار: ۱۳:۰۱ - ۱۳ آذر ۱۳۹۵ - 03 December 2016
گفت‌وگو با نیکول اشاف دربارۀ اسطوره‌سازی‌های مدرن سرمایه‌داری
دیسنت نیکول اشاف: سرمایه‌داری همواره به داستان‌هایی نیاز داشته است تا «ما را صبح‌ها از تخت بیرون بکشد»، قصه‌هایی دربارۀ کاپیتالیسم خلاق و تفکر مثبت که پیامبران جدیدی مثل بیل گیتس و اپرا وینفری دارد تعریف می‌کند.

متن: دیسنت نیکول اشاف، مدرس جامعه شناسی در دانشگاه بوستون، کتابی نوشته است با عنوان پیامبران جدید سرمایه. این کتاب اسطوره‌سازی مدرنی را بررسی می کند که بخشی حیاتی از سرمایه داری قرن بیست و یکم است. پیامبران جدید سرمایه کتابی کوتاه و محرک است که نگاهی نقادانه دارد به رتوریک موردحمایت «پیامبران جدید»، مثل اپرا وینفری، شریل سندبرگ مدیر عملیات فیس بوک، بیل و ملیندا گیتس، و جان مکی مدیرعامل هول فودز.

پیامبران جدید سرمایه

ریچل کوهن: کتاب شما ذکر می کند که سرمایه داری به قصه هایی نیاز داشته است و خواهد داشت که به آن ها چنگ بزنیم تا «ما را صبح ها از تخت بیرون بکشند و به یادمان بیاورند کجا می رویم». چرا اینچنین است؟ آیا سوسیالیسم هم پیامبران خودش را دارد؟

نیکول اشاف: قصه ها، به عنوان حاملان هنجارها و ایده ها و درس های اخلاقی، برای همۀ جوامع مهم هستند و جوامع کاپیتالیست از این امر مستثنی نیستند. در جوامع کاپیتالیست، همواره میان چیزهایی که ارزشمند می دانیم (خانواده، اجتماع، کامیابی، آموزش، فرهنگ) و معماری اقتصادمان(که به سود اولویت می دهد) نوعی گسستگی وجود دارد. قصه هایی دربارۀ «کاپیتالیسم خلاق» و تفکر مثبت، که افرادی مثل بیل گیتس و اپرا وینفری تعریف می کنند، مهم اند، زیرا اهمیت این گسستگی را کمتر جلوه می دهند. این قصه ها کمک می کنند که مردم اقناع شوند که کاپیتالیسمْ بهترین، یا تنها راه ممکن سازمان دهی جامعه است.

همان طور که همیشه افرادی بوده اند که قصه هایشان کاپیتالیسم را تقویت کند، از بن فرانکلین تا جان مکی، همیشه هم صداهایی بوده اند که کاپیتالیسم و سلسله مراتب موجود قدرت را به چالش بکشند. در ایالات متحده می شود از قصه های روایت شده از سوی امثال یوجین وی دبز، اما گلدمن، مارتین لوترکینگ، الا بیکر، و ریچل کارسون نام برد. اما اگر به تاریخ جنبش های کارگری، حقوق مدنی، فمینیستی و محیط زیستی نگاه کنیم، اهمیت صداها و اقدام های جمعی به جای چند پیامبر قدرتمند و ساختارهای رهبری سلسله مراتبی برجسته می نماید. جنبش های اجتماعی موفق از افراد معمولی، منتقد و توانمندشده ساخته می شوند و فکر می کنم اینْ ارزشِ تلاش را دارد.

کوهن: شما به محبوبیت هول فودز۱ می پردازید و دربارۀ ظهور «سیاست سبک زندگی» بحث می کنید که به موجبش افرادْ انتخاب های مصرفی را با سیاست و شهروندی مخلوط می کنند. شما می پذیرید که با فرض اینکه تحول اجتماعی غالباً سراب به نظر می رسد، برای بسیاری از افراد جنبه ای از توانمندسازی هست که با اصلاح انتخاب های مصرفیِ شخص به دست می آید، مثلاً خرید محصولات ارگانیک یا گیاه خوارشدن. به نظر شما کجای این ایده مشکل دارد و چه راه بهتری برای اندیشیدن به عمل مصرف کننده و تغییر اجتماعی وجود دارد؟

اشاف: بستگی دارد از سیاست سبک زندگی چه چیزی می خواهید. اگر هدفتان این است که سالم تر بخورید یا با کاهش اموالتان زندگی تان را ساده کنید، خرید چیزهای بهتر(درصورتی که پولش را داشته باشید) می تواند بسیار توانمندکننده باشد. اما اگر هدفتان این است که روی رَویه های بزرگ تری مثل تخریب محیط زیست یا فقر جهانی اثر بگذارید، سیاست سبک زندگیْ پاسخ موردنظر شما نیست. شرکت هایی که چیزهای خوبی مثل غذای ارگانیک یا اثاثیۀ بادوام تولید می کنند مثل همۀ شرکت های دیگر هستند و باید به شکل مداوم توسعه پیدا کنند و بیشتر تولید کنند تا به سود برسند.

این به این معنا نیست که دست زدن به انتخاب های بهتر فایده ای ندارد و ما نباید شیوۀ تولید چیزها را به چالش بکشیم، بلکه صرفاً دعوتی است به شکل های متفاوتی از پروژه ها. بحران زیست محیطی درنهایت بحرانی سیاسی و اجتماعی است که تنها با اقدام جمعی ممکن است حل شود.

کوهن: یک بخش به ظهور «سرمایه داران خیرخواه» می پردازد، مثل خانواده های گیتس ، والتون ، براد و بافت . در عصر منابع کمیاب و بودجه های روبه کاهشِ دولت ها، چرا باید نگران نفوذ روبه رشد خیرخواهان باشیم؟

اشاف: دوره های فعالیت فزایندۀ بنیادهای خیریه، یا «سرمایه داران خیرخواهِ» این روزها، به شکلی تاریخی علائمی هستند از بحران اجتماعی مرتبط با نابرابری روبه رشد. این شاید در ظاهر چیزی مثبت به نظر برسد، اما نمی توانیم از بنیادهای بزرگ انتظار داشته باشیم که نابرابری، فقر یا دیگر مشکلات اجتماعی را حل کنند.

بنیادها اذهان را از چگونگی خلق ثروت منحرف می کنند و کاری می کنند که به نظر برسد «خیرخواه ها» از سر خوبی ذاتی شان به مردم لطف می کنند. این امر این واقعیت را مخفی می کند که ثروتی که آن ها انباشته اند صرفاً نتیجۀ زیرکی یا قابلیت آن ها نبوده است. دستیابی به این ثروت با همکاری همۀ افرادی ممکن شده است که برای آن ها کار کرده اند؛ بگذریم از زیرساخت های عمومی ممکن شده به دست مالیات دهنده ها. بنیادها، با جازدن خودشان به عنوان خیرخواهانِ دوآتشه و مؤسسه های خیریه، آثار چهار دهۀ آخرِ لابیگری شدید برای مقررات زدایی مالی و کاهش مالیات و همین طور حملات هماهنگ شده به کارگران و اتحادیه ها از سوی کسب وکارها و نخبگان را پاک می کنند.

وقتی بنیادها کمک مالی خیرخواهانه می کنند، برخلاف مالیات دادن، آن ها هستند که انتخاب می کنند در چه پروژه هایی سرمایه گذاری کنند. این پروژه ها اغلب برخی نتایج مترقیانه دارند، مثلاً کودکان فقیر واکسینه می شوند، درحالی که بدون این کمک ها چنین امکانی نداشتند. اما این کمک ها اغلب شامل اهداف محافظه کارانه هم هستند، مثلاً خانوادۀ گیتس درعوضِ حمایت از مراقبت بهداشتی عمومی، طرف دار کالایی کردن خدمات بهداشتی هستند و خیلی از بنیادها پشتیبان خصوصی سازیِ آموزش عمومی و کاهش نقش والدین و معلم ها در نحوۀ ادارۀ مدارس هستند.

چندان فرقی نمی کند که طرح های بنیادها را دوست داشته باشیم یا نه، زیرا افرادی مثل بیل و ملیندا گیتس به شدت قدرتمندند و اساساً به جایی پاسخ گو نیستند. ما هیچ سهمی در تعیین شیوۀ استفاده از پول بنیاد نداریم، حتی وقتی روی زندگی افراد اثری عمیق می گذارد.

کوهن: شما می گویید که این قصه ها دربارۀ کاپیتالیسم «نیازمند بازاندیشی بنیادینی دربارۀ شیوۀ کنونی زندگی هستند: چشم اندازی که ترس از خشونت و بی نظمی را القا می کند، و دلهره ای عمیق تر که نکند در فرایند دگرگونی جامعه ْ خودمان و ماهیت کیستی مان را از دست بدهیم». چگونه بر این ترس ها غلبه می کنیم؟

اشاف: سرمایه داری سیستمی اضطراب آور است. افرادْ بیشتر انرژی شان را صرف بقا می کنند، پس اینکه به آن ها بگوییم نوع دیگری از جامعه را تصور کنند احتمالاً احمقانه و ناخوشایند خواهد بود. اما وقتی به تاریخ آمریکا نگاه می کنیم (به برده داری، کار کودکان، سرکوب زنان، جیم کرو۲، هم جنس گراهراسی)، این چیزها خودبه خود بهتر نشدند. مردم جنگیدند و مردند تا وضعیت را بهتر کنند. امروز هم این مبارزه را ادامه می دهند. کاپیتالیسمْ تحولی تاریخی است و هیچ چیزش «طبیعی» یا «اجتناب ناپذیر» نیست. همان طور که اورسولا لو گوین، نویسندۀ مشهور، اخیراً گفته است، «ما در کاپیتالیسم زندگی می کنیم و قدرتش ناگزیر به نظر می رسد، اما حق الهی سلطنت۳ نیز همین طور بود». اگر می خواهیم به شکلی جدی به خلق نوع دیگری از جامعه بیندیشیم، مهم است که به یاد بیاوریم که تغییر در گذشته چگونه انجام شده است.

کوهن: یک بخشِ کتابتان می پردازد به شکل خاصِ فمینیسم شریل سندبرگ، مدیرعامل فیس بوک. دیده ام که نویسندگانی مثل سارا جف، الیزابت استوکر بروینگ، سارا لئونارد، و ترسی مک میلان کاتم هم نظیر حرف شما را می زنند. شما می گویید که رویکرد سندبرگ به تشویق زنان به «پیش رفتن»۴ شاید به بخش کوچکی از زنان نخبه کمک کند به قدرت برسند، اما درنهایت به زنان پایین نردبان اقتصاد کمکی نخواهد کرد. چرا باید این دو غیرقابل جمع باشند؟

اشاف: تقریباً همه برای پرداخت هزینۀ چیزهای لازم برای بقا به دستمزد وابسته هستند. اما این دستمزدها مستقیماً از سود کسب وکارهایی می آیند که آن ها برایشان کار می کنند. شغل رئیس یک شرکت، مرد یا زن، بیشینه کردن سودهاست و یکی از روش های این کارْ پرداخت کمترین میزانِ ممکنِ حقوق و مالیات است. این به این معنی است که هدف های رهبرانِ زن اغلب در تضاد با نیازهای زنان طبقۀ کارگر است. داشتن زنانی در بالای هرم شاید به جنگ با تبعیض جنسیتی کمک کند و مسیر ورود زنان دیگر به سمت جایگاه رهبری را هموار کند، اما این ایده که رهبران زن شرایط بهتری برای بخش بزرگ تری از زنان پیاده می کنند پیشینیۀ تاریخی کمی دارد.

مانیفست سندبرگ، که زنان را تشویق می کند رؤیاهایشان را با مسیرهای رشد آمریکا تطبیق دهند، دقیقاً در راستای نیازهای «سرمایه» است. بله، دیدن زنان در جایگاه های رهبری می تواند امیدبخش باشد، اما تبدیل این به سازکاری برای دستیابی به فمینیسمْ موانعی ساختاری را مخفی می کند که جلوی دسترسی بیشترِ زنان به امنیت و موفقیت را می گیرند و درعین حال نمای شایسته سالارانۀ شرکت های بزرگ را صیقل می دهد. فمینیسم حقیقی یعنی این ایده که هرکسی، فارغ از جنسیت، باید از این موارد برخوردار باشد: حقوقی خوب و حق اظهار وجود در محل کار، کرامت، احترام، خدمات بهداشتیِ باکیفیت و مراقبت از کودکان، حق مسکن و تحصیلات عالی، و شبکۀ قوی حمایتی برای افرادی با سن بالا، بیماری یا معلولیت. این برداشت از فمینیسمْ با مقیاسِ ِ بازی های میله ای۵ شرکت ها ناسازگار است.

کوهن: وقتی می شنویم که شرکت هایی که در تضاد با اتحادیه ها هستند اعلام می کند که حداقل حقوق را افزایش می دهد یا گزینه های منعطف تری برای رفت و آمد در نظر می گیرد یا مرخصی زایمان باحقوق را افزایش می دهد، چگونه باید دربارۀ این صاحب کارها و مدل های کسب وکار فکر کنیم؟ در عصری که هرچیزی را می شود بد و روبه وخامت دید، چگونه باید به این تقلاهای «کاپیتالیسم هوشیار» در بازار فکر کنیم؟

اشاف: قدرت منکوب کنندۀ کاپیتالیسم، اغلب، حسی از درماندگی و نومیدی القا می کند. پس می توان درک کرد که چرا باید احساس امیدواری کنیم وقتی بعضی کسب وکارها تصمیمات کوچکی می گیرند که زندگی مردم را بهبود می بخشند، مثل افزایش حقوق ها و بهبود شرایط کار. درنهایت هدفِ هر جنبش سیاسی همیشه باید بهبود زندگی افراد باشد. اما بین سود اعطاشده از سوی شرکت های «هوشیار» و سودهای کسب شده از طریق مبارزه تفاوتی هست.

مثلاً به «برای ۱۵ بجنگید» توجه کنید. کسب ۱۵ دلار به ازای هر ساعت این واقعیت را تغییر نمی دهد که فلسفه وجودی این شرکت ها کسب سود است (آن ها می توانند هزینۀ ناشی از پرداخت حقوقِ بیشتر را بر خود هموار کنند و عملاً بدون تغییری به کسب وکارشان ادامه دهند) اما این به این معنی نیست که ۱۵ دلارْ ارزشِ جنگیدن را ندارد. حقوق ۱۵ دلار برای هر ساعت نشان دهندۀ تغییری بزرگ برای افرادی است که در فقر زندگی می کنند. پیروزی هایی مثل مورد اخیر در نیویورک هیجان انگیز هستند و نه تنها نشان می دهند که کارگران می توانند با جنگیدن در کنار هم پیروز شوند، بلکه توان بالقوۀ مبارزه هایشان برای ایجاد همبستگی و اعتمادبه نفسی را نشان می دهد که می تواند به سمت جنبش دموکراتیکی گسترده تر برای تغییر هدایت شود.پیش از این نوشتاری از نیکول ام. اَشاف با عنوان گوشی هوشمند کالای معرّف عصر ما است در سایت ترجمان منتشر شده بود.پی نوشت ها:

* این مطلب در تاریخ ۱۸ آگوست ۲۰۱۵ با عنوان« Oprah Is Not Your Friend: A Q&A with Nicole Aschoff در وب سایت دیسنت منتشر شده است و وب سایت ترجمان در تاریخ ۹ آذر ۱۳۹۵ این مطلب را با عنوان«پیامبران جدید سرمایه» توسط سهیل جان نثاری ترجمه و منتشر کرده است.

* ریچل کوهن روزنامه نگاری در امریکن پراسپکت است که بر سیاست اجتماعی، آموزش و کار متمرکز است. او آخرین بار دربارۀ کارگران بیمارستانی در بالتیمور برای دیسنت نوشته بود.

* نیکول اشاف یکی از دبیران مجلۀ ژاکوبن، مدرس جامعه شناسی در دانشگاه بوستون، و نویسندۀ پیامبران جدید سرمایه (ورسو، ۲۰۱۵) است.

[۱] هول فودز مارکت فروشگاه زنجیره ای خرده فروشی و عمده فروشی مواد غذایی به مرکزیت آستین، تگزاس است، که بر محصولات طبیعی و ارگنیک تمرکز دارد. این شرکت در بین شرکتهای تجاری دارای مسئولیت اجتماعی رده بندی می شود. و در فهرست ۲۵ شریک انرژی سبز آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا در رده سوم قرار دارد (ویکیپدیا).

[۲] جیم کرو مجموعه قوانینی بودند که جدایی نژادی در جنوب آمریکا براساس آن ها اعمال می شد.

[۳] حق الهی سلطنت این دکترین بود که شاهانْ مشروعیت خودشان را از خدا می گیرند و به هیچ مقام زمینی (غیرالهی) پاسخ گو نیستند. متفکران مختلف اروپایی بعد از قرون وسطا این دکترین را زیر سؤال بردند.

[۴] اشاره به عنوان کتاب سندبرگ دارد که تحت عنوان زنان به پیش به فارسی ترجمه شده است.

[۵] Jungle Gym.

اشاره به کتاب زنان به پیش سندبرگ دارد که در آن می گوید مشاغل نه به شکل نردبان بلکه به شکل بازی های میله ای و مارپیچی موجود در پارک های بچه ها هستند.

پایان/

نام:
ایمیل:
* نظر: