تورم بی‌آبی

عصرپرس، مسعود فرزاد کارشناس آب: به طور تقریبی بیشتر نقاط ایران در پاییز تنی به آب خواهند زد. شنیده‌ها حاکی از پاییزی بارانی برای سال آبی جاری است. خبر خوبی است که پس از پشت سر گذاشتن تابستانی تشنه، باران رحمت الهی شامل حال کشور عزیزمان شده است؛ اما شنیده‌ها حاکی از وجود زمستانی کم فروغ و بی‌باران است، چاره‌ای باید اندیشید. منابع آبی زیر‌زمینی خالی بوده وسطح تراز آنها به شدت افت کرده است. استان‌های جنوبی وجنوب شرقی کشور نیز ماهها است که خط قرمز را درنوردیده‌اند. همه سدهای آنها خالی است! در سایر نقاط نیز، مخازن سدها کمتر از 40 درصد ظرفیت خود آب دارند.

آمار بارش‌ها از سال 1386 تاکنون نشان می‌دهدکه 70 درصد جمعیت ایران در 97 درصد سرزمینی زندگی می‌کنند که دچار خشکسالی انباشته و بلند مدت است.

درصد تورم بی‌آبی کشور در چند سال گذشته تک رقمی بود؛ اما متأسفانه از دو سال پیش این تورم دورقمی شده است! تورم امسال نسبت به سال قبل بیش از30 درصد افزایش و این یعنی حجم بارش‌های سراسرکشور نسبت به سال قبل 30 درصد کمتر و حجم آبهای تجدید‌پذیر کشور به کمتر از90 میلیارد مترمکعب رسیده است. این در حالی است که مصرف آب درسال آبی قبل در همه بخش‌های شرب ، صنعت وکشاورزی بالاتر از 110میلیارد مترمکعب بوده است.

درخوشبینانه‌ترین حالت ممکن، اگر مقدار بارش‌های سال آبی جدید به همان مقدار 90 میلیارد متر مکعب برسد، باز هم کشور دچار تورم بی‌آبی خواهد شد، زیرا برای تأمین کسری آب باید از منابع زیر‌زمینی که تراز آب آنها مدام درحال پایین رفتن است، برداشت نمایند.

دیگر اینکه با کمبود آب در تابستان سال آینده وخالی بودن مخازن سدها قطعاً با کمبود تولید برق در بخش برق آبی نیز مواجه خواهیم شد.

در این برهه زمانی باید از فرصت‌های موجود به بهترین شکل ممکن بهره برد. با عنایت به داده‌های هواشناسی، پاییزی بارانی چون سال1396خواهیم داشت که شاهد مدعا همین بارش‌های پر باری است که این روزهادرسطح کشور با آنها مواجه هستیم.( مطابق جدول) 

حدود70 سال است که بشر توانسته با دستکاری در طبیعت آسمان، ابرها را درنقاطی بارور و باعث افزایش باران، برف، ایجاد سیل ودر بعضی نقاط مانع از بارش باران وتگرگ شود.

باروری ابرها به معنی ایجاد تغییراتی در ساختار وهسته ابرها از طریق افزودن موادی همچون یخ خشک، یدیدنقره، یدیدسدیم، پروپان مایع و... می‌باشد.

از باروری ابرها در افزایش برف در ارتفاعات،آبیاری‌های منطقه‌ای زمین‌های کشاورزی، تأمین و افزایش آب رودها وهمچنین ایجاد مه یا از بین بردن آن و در نهایت افزایش مقدار بارش باران و...استفاده می‌شود. باروری ابرها به دو روش هوایی وزمینی انجام می‌پذیرد که در هردو مورد باید به هسته ابر(ترجیحاً ابر بارانی) موادی افزوده شود تا پس از حداکثر نیم ساعت منجر به بارش شود.

 به باور من، دراین برهه زمانی بارور‌سازی ابرها یکی از سریع‌ترین وعملی‌ترین راههای افزایش وتأمین آب است، لذا وزارت نیرو بایستی در همه نقاط کشور و با شیوه‌های مختلف، ابرها را بارور سازد. این باروری نه با هدف مقابله با خشکسالی و بی‌آبی، بلکه تنها برای افزایش میزان بارش‌ها در نقاطی که مستعد آن هستند، مورد استفاده قرار ‌گیرد.

به طور مثال، استان چهار محال و بختیاری که بانک برف ایران است، در چند سال گذشته با کاهش بارش‌ها مواجه بودیم که این امر بر روی مخازن سدهای احداث شده بر روی کارون بزرگ نیز تأثیر منفی گذاشته و باعث شده مخازن این سد‌ها نیمه پرشوند. بنابراین استان مذکور به منظور افزایش ضخامت برف در ارتفاعات خود، که به طریق اولی تأثیرمستقیمی برکم آبی استان‌های اصفهان، مرکزی، قم، خوزستان، لرستان و... دارد، به باروری ابرهای مستعد بارش اقدام کند، زیرا این کار بر روی همه رودخانه‌هایی که از این استان سرچشمه می‌گیرند مؤثر است

نمونه دیگر استان‌های شرقی کشور مخصوصاً سیستان وبلوچستان وهرمزگان است که بارندگی نسبتاً خوبی در پیش‌بینی‌های پاییزی داشته‌اند.شاید زمانی که هوای ابرناکی بارانی در جو شکل گرفت، اقدام به باروری ابرها شود، تا بتوان با افزایش بارش‌ها مخازن سدهای این استانها را پر کرد؛ وهم منابع زیر‌زمینی‌را که به علت برداشت‌های بی رویه در سال‌های گذشته آسیب‌های جدی دیده است را ترمیم نمود.

 هم چنین در تهران و البرز نیز با بارور‌سازی ابرها می‌توان به پهنه نشستن برف بر روی کوهها وضخامت قشر برف در ارتفاعات افزود.

در کنار این مزایا، می‌توان مزیت ارزانی آب حاصل از باروری ابرها وسهولت انجام عملیات بارور‌سازی ابرها را نیز اضافه کرد که استفاده از این روش را توجیه پذیر می‌کند.